سفارش تبلیغ
صبا ویژن
خیرى را که آتش دوزخ در پى بود خیر نتوان به حساب آورد ، و شرّى را که پس آن بهشت بود ، شرّ نتوان وصف کرد . هر نعمتى جز بهشت خوارست ، و هر بلایى جز آتش دوزخ عافیت به شمار . [نهج البلاغه]
بنام خداوند بخشنده مهربان

نوشته زیر به زحمت دوست عزیزم دکتر حسین ایمانی جاجرم نوشته شده است که در اینجا آن را برای علاقمندان دوباره می آورم  :

معمولا   اهالی هر منطقه ای تلاش می کنند تا برای به کرسی نشاندن سابقه تاریخی خود   انواع ادعاها را مطرح کنند. با این وجود بیشتر این ادعاها فاقد اسناد و   مدارک دقیق و معتبر است. اما حکایت «جاجرم» و مدعای جاجرمی ها در قدمت آن، متکی به اسناد محکم و مورد وثوق است. برای نمونه کتاب مشهور «نزهت القلوب» تالیف حمدالله بن بی بکر بن محمد بن نصر مستوفی قزوینی که در سال 740 هجری قمری (1340 میلادی) یعنی 665 سال پیش نوشته شده است، در معرفی شهرهای آباد روزگار خود به جاجرم نیز اشاره کرده است. کتاب مذکور که به تصحیح و تحشیه دکتر سید محمد دبیر سیاقی در دی ماه 1378 از سوی انتشارات طه در شهر قزوین منتشر شده است در باب هفدهم که به ذکر ارباع مملکت خراسان می پردازد، پس از توصیف شهرهای ربع نشاپور شامل نیشاپور، اسفراین، بیهق، بیار و جوین، جاجرم  را چنین توصیف می‌کند:«از اقلیم چهارمست و شهری وسطست و در حوالی آن یک دو روزه راه زهرگیاه است و بدین سبب لشکر بیگانه بدانجا نمی تواند رسید و در آن شهر قلعه ای است و در پای آن دو درخت چنار گویند هرکه صباح چهارشنبه پوست آن را به دندان گیرد هرگز او را درد دندان نباشد و بدین سبب پوست آن درختان را به دندان برده اند و موضعی چند از توابع آنست و در شهر خانه های بتکلف باشد. محصول آن غله و میوه فراوان باشد» (ص 214).

ذکر این نکته لازم است که در آن روزگار، شهر جایی بوده است که مسجد جامع داشته است، اما هر جا که جامع داشت مقام و موقع شهری پیدا نمی کرد. بنا به نوشته احمد اشرف در مقاله «ویژگیهای تاریخی شهرنشینی در ایران» در تیر ماه سال 1353 در شماره 4 مجله «نامه علوم اجتماعی» از انتشارات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران،«شهر در واقع، سکونتگاهی بود که هم مرکز اداری یکی از تقسیمات کشوری بود و هم مسجد جامع داشت» (ص، 14).

این یادداشت کوتاه نشان می دهد که جاجرم دارای اصالت تاریخی و پیشینه دراز مدت شهرنشینی و مرکزیت اداری بوده است. امید است با پژوهشهای تاریخی بیشتر امکان شناخت دقیق تر این خطه فراهم آید
جاجرم در گذر تاریخ

هخامنشیان

درتقسیمات کشوری دوره هخامنشی، کشور ایران براساس ملاحظات قومی و نژادی به 30 ایالت تقسیم می شده که یکی از آنان خراسان یا پارت ذکر شده است. متون تاریخی حاکی از این هستندکه همواره در دوران هخامنشی طغیانهایی علیه سلاطین و حکام هخامنشی در این ناحیه میشده است بنابراین ایلت یا به قول یونانیان، ساتراپ پارت اگر چه وابسته به کشورپهناور هخامنشی بودولی گویا از نظر آداب اجتماعی و هنری استقلال داشتهاست‏‏‏‏؛ زیرا مکانهایی در قلمرو پارت در  خراسان و بخصوص جاجرم شناسایی شده اند که اثری از هنر خاص و شناخته شده هخامنشیان در آنها مشاهده نشده است. چه بسا امکان دارد شماری از تپه ها و مکانهایی که بعنوان آثار دوران اشکانی شناسایی شده اند، مسکن پارتیان در دوران هخامنشی باشند

سلوکیان

به عقیده سر پرسی سایکسمسیر عبور اسکندر، فاتح بزرگ مقدونی، از منطقه جاجرم  بوده و جنگ بین او و دارا (داریوش سوم) و قتل دارا نیز در همین ناحیه واقع گردیده است. بنابراین، جاجرم نیز جولانگاه مقدونیان بوده و از سم ستوران یونانی در امان نبوده است در دوره جانشینان اسکندر، جاجرم در تصرف سلوکیان بود؛ اما فرمانروایی آنان دیری نپایید و باقیام اشکانیان در همین صفحات شمالی خراسان، جاجرم نیز به تصرف اشکانیان در آمد.

اشکانیان

دولت اشکانیان ، اولین دولت ایرانی بود که توانست با یونانیان وارد مبارزه شود. اشک اول سلسله اشکانی را به سال 250 ق. م. تشکیل داد. از این دوران یک زیستگاه (آتشکده معروف آساک در نواحی شمال شهرستان جاجرم، در نزدیکی روستای جوشقان ) در جاجرم مورد شناسایی قرار گرفته است. بدیهی است که مکانهای متعلق به این دوران باید به مراتب بیش از اینها باشد؛ اما لایه های تمدنی مربوط به دوران ساسانی و اسلامی آن زیستگاهها را پوشانده اند. مسلما در آینده با حفاری علمی محوطه های باستانی شهرستان جاجرم، لایه های تمدنی دیگر پیش از اسلام رخ خواهند نمود و تاریخ این منطقه در گذشته های دور را رقم خواهد زد. جاجرم در دوره اشکانیان دارای اهمیت فوق العاده تجاری و سیاسی بوده است. در سال 1337 خورشیدی ، سکه ای از نارین قلعه جاجرم کشف گردید که مربوط به گودرز دوم اشکانی است. برخی از مستشرقین از جمله ”راولینسون“ هکاتم پولیس یا شهر صد دروازه را در حوالی جاجرم می دانند. اگر جاجرم همان هکاتم پولیس باشد، پایتخت تیرداد اول است. اشکانیان 470 سال حکومت کردند

ساسانیان

متصرفات و محدوده دولت ساسانیان، تقریبا همان وسعت عصر اشکانیان را در بر میگرفت و قلمرو پارت حفظ شد. حادثه مهمی که در رابطه با تاریخ جاجرم در دوره ساسانیان قابل ذکر است. رویداد برکناری قباد (کواد) از پادشاهی و فرار او از طریق ابرشهر (نیشابور) به اسپرائین (اسفراین) در نزدیکی جاجرم است. قباد در این محل با دختر مرزبان یا دهگان ازدواج نمود و حاصل آن ازدواج پسری به نام انوشیروان بود که بعدها با لقب کسری به تخت سلطنت نشست. در منابع پارسی و تازی از این ماجرا به تفصیل سخن رفته است. جاجرم در این دوره در مسیر راه کاروان روی به طرف شمال و عشق آباد و نسا قرار داشته است. هر چند که در این دوره جاجرم در مقایسه با دوره اشکانیان، از پایتخت ساسانی دور است ولی مسیر راه تجاری (بویژه راه تجاری ابریشم با توجه به اهمیت آن در این دوره ) می بایست بر اهمیت موقعیت جاجرم افزوده باشد

عباسیان

بلاذری (متوفای 297 هـ) در کتاب « فتوخ البلدان » فتح منطقه جاجرم را در سال 31 هـ در زمان خلافت عثمان بن عفان و به دست عبدالله بن عامر کریز می داند. ابومسلم خراسانی در سال 129 هـ از مرو قیام کرد و نیشابور را پایگاه اصلی و مرکز حکمرانی خود قرار داد. در سفری که به دعوت ابراهیم امام، از خراسان عازم حج بود از نسا به جاجرم و از اینجا از طریق راه کاروانی جاجرم به قومس رفته است. به هر حال، جاجرمی ها در این قیام ملی بر علیه امویان شرکت داشته اند. هر چند مردم خراسان از این قیام و پیروزی آن بهره ای نبردند و شیرینی استقلال را نچشیدند؛ اما این حرکت، بعدها سبب بوجود آمدن حکومتهای نیمه مستقل در ایران شد. از این تاریخ به بعد، سرگذشت جاجرم از آنچه بر دیگر شهرهای خراسان رفته جدا نیست. بنابراین تاریخ جاجرم، بعنوان بخشی از تاریخ خراسان بزرگ مطرح است. بخشی که شاهراه است و نه دور افتاده. هر حادثه ای که در خراسان روی دهد، بر اینجا اثر مستقیم دارد

طاهریان

در عصر طاهریان ( 259ـ205 هـ ) ابر شهر یا نیشابور، مرکز امارت گشت؛ و طبعا جاجرم بعنوان یکی از شهرها و مناطق ولایت نیشابور اهمیت بسزایی یافت. ابن فندق به نقل از حاکم نیشابوری نوشته است. هارون الرشید از راه جاجرم و اسفراین به نیشابور آمده. این آخرین سفر خلیفه عباسی است که بمناسبت خروج حمزه بن آذرک خارجی که تا سبزوار آمده بود، ار طریق گرگان به جاجرم و اسفراین و نیشابور آمده و سپس عازم طوس گردیدو در باغ حمیدبن قحطبه به سال 193 هـ در گذشت“. به نظر می رسد که جاجرم در دوره طاهریان بعلت نزدیکی به پایتخت ( نیشابور ) و نیز با قرار داشتن در راه مواصلاتی پایتخت به مازندران، ری و نسا، اهمیت ویژه ای یافته است. بخصوص توجه عبدالله بن طاهر به امور کشاورزی خراسان و فرامین وی در این زمینه مایه رونق و آبادانی این بخش از خراسان که نزدیک پایتخت آنان بوده، گردیده است. در منابع این دوره در رابطه با مازندران و اقدامات مازیار، در کتاب ”تاریخ طبرستان و رویان و مازندران“ می خوانیم: ”به سبب آنکه ماز، نام کوهی است که از گیلان کشیده شده است تا به لار قصران و همچنین تا به جاجرم؛ و قول بعضی آنست که مازیار از نژاد سوخرانیان بود، دیوار خود فرمود ساختند از جاجرم تا به جیلان. هنوز عمارت آن بجای است و چند دروازه فرموده ساختند و دربان نشاندند تا کسی بی اذن او آمد و شد نتوان کردن و آن دیوار را ماز می خواندند و درون آن را مازندران میگفتند

صفاریان
یعقوب به سال 259 هـ پایتخت طاهریان، شهر نیشابور را گرفت. در این سال وی بدنبال عبدالله سگزی به نیشابور آمد که در سجستان با یعقوب جنگها داشت. عبدالله به محمدبن طاهر پناه برد. یعقوب به تعقیب وی از طریق جاجرم راهی طبرستان شد. با بررسی در نقشه های تاریخی این حمله، در نقشه سحاب خط سیر یعقوب از نیشابور به طبرستان در سال 260 از راه نیشابور به جاجرم را نشان داده است. اما جاجرم تحت سلطه آنان در نیامده، زیرا در این دوره علویان بر جاجرم و مناطق آن حکومت می کردند. در کتاب تاریخ طبرستان در زمینه استیلای آل باوند اینگونه آمده است:“ اصفهبد غلامی رومی داشت بفرستاد تا سر تاج الملوک را برداشت نزد اصفهبد آورد. اصفهبد که بعد گرگان را هم به تصرف در آورده بود جاجرم را نیز مسخر گردانید. نویسنده، در فصل ذکر جکومت علاءالدوله حسن بن رستم و چگونگی آن در خصوص جاجرم نوشته:“ .... و کوتوال معلوم کرد که معاریف مازندران با علاءالدوله حسن در بیعت آمدند گفت او را به جهت آن بر قلعه در آورد تا به جای دیگر نرود و حسام الدوله از آنجا بیرون آوردند چون پویمه رسیدند سر او را برداشتند و بردند بدعتهای بد در مازندران پیدا کرد و اصفهبد شهریار که عم زاده او بود بکشت و سابق الدوله قزوینی را که پدر او نظام الملک نام نهاده بود و بسطام و دامغان و جاجرم را بدو داده و از برای تعزیب پدر و تهنیت تاج و تخت او آمده قصد او معلوم کرد بگریخت و تا به هزار جریب در عقب بفرستاد تا بگرفتند و بیاوردند و در بند کرد و چندان بداشت که همانجا بمرد

منبع : کتاب تاریخ جاجرم، تالیف حسین علیزاده جاجرم


91/12/22::: 12:35 ص
  
  
پیامهای عمومی ارسال شده
+ بسمه تعالی، وب سایت خوبی و اطلاعات جامعی داری خیلی خوشم آمد ، پیش پیش عید باستانی را تبریک می گویم ، دوست عزیر اگر فرصت کردی به وب سایت ( به روز جاجرم) (( جاجرم شهری است در خراسان شمالی )) سری بزن و اطلاعات خود را با اطلاعات و داده های همدیگر زیبا تر کنیم . دوستدار شما حاج قاسم ضمنا شماره تماس من 09194977732 است. در صورت دوست داشتن من را در لینک خود قرار بده-
کد تاریخ قمری ، شمسی و میلادی به همراه مناسبت

دریافت کد رتبه جهانی سایت و وبلاگ