به گزارش مشرق، حسین شریعتمداری در یادداشتی با عنوان "دوخط موازی که یکدیگر را قطع کردند!" در کیهان نوشت:حسن بهشتی‌پور . کارشناس سیاست خارجی
از دید ایران پیشنهاد آلماتی1 باید دارای چارچوب و متوازن شود. مروری اجمالی و دقیق برکلیدی‌ترین کدهای راهبردی که دو طرف در روز اول مذاکرات آلماتی 2 بر آن تاکید کرده‌اند می‌تواند مشخص کند که مشکل پیشرفت مذاکرات میان ایران و 1+5 دقیقا کجاست. «سعید جلیلی» رییس هیات مذاکره‌کننده ایران روز پنجشنبه در دانشگاه فارابی آلماتی اعلام کرد کلید حرکت مذاکرات رو به جلو یک کلمه است و آن هم اینکه 1+5 صریحا بگوید حق غنی‌سازی ایران را قبول دارد. روز بعد، علی باقری در جمع خبرنگاران به چهار نکته مهم اشاره کرد:
1- اینکه ایران در مذاکرات آلماتی 2 طرح جدیدی ارایه کرده که چارچوب پیشنهاد مسکو در آن حفظ شده است.
2- در طرح ایران چگونگی آغاز و انجام مذاکرات و مسیری که باید بین این دو طی شود تشریح شده است.
3 - ایران ایده‌ای عملیاتی برای اجرای طرح مسکو در قالب گام‌های کوچک ارایه کرده است.
4- ایران برداشتن گام‌های اعتمادساز را بخشی از یک طرح جامع برای حل مساله می‌داند نه جدای از آن یا به موازات آن.
از طرف مقابل، دیپلمات‌های گروه 1+5 عمدتا بر دو نکته تاکید کردند:
نکته اول اینکه «مایکل مان»، سخنگوی «کاترین اشتون» گفت که گروه 1+5 انتظار دارد ایران در این دور از مذاکرات پاسخی ملموس و روشن به پیشنهاد ارایه‌شده در مذاکرات آلماتی 1 بدهد. اما دیپلمات‌های غربی تا غروب روز جمعه دایما به رسانه‌های غربی گفته‌اند که ایران هنوز پاسخی با آن درجه از صراحت که آنها انتظار دارند به پیشنهاد آنها نداده است. دومین نکته هم اینکه دیپلمات‌های ناشناس غربی تاکید کردند که ایران مجددا پیشنهادهای مسکو را در آلماتی تکرار کرده و این برای آنها ناامید‌کننده بوده است. این کدها را یک‌بار دیگر مرور کنید. حالا باید به این سوال جواب داد که ماجرا دقیقا چیست و اختلاف کجاست؟ صورت مساله این است: گروه 1+5 در آلماتی 1 پیشنهادی به ایران ارایه کرده است که ناظر به نگرانی‌های فوری اعضای این گروه، به‌ویژه آمریکا، درباره تحولات فنی رخ داده در تاسیسات «فردو» و موضوع انباشت مواد و غنی‌سازی 20درصد است. این گروه، ذیل پیشنهاد «کاهش آمادگی فردو» خواستار آن شده است که ایران بدون تعطیل کردن فردو، اقدامات فنی در آن انجام دهد که نگرانی فوری غرب از ناحیه این تاسیسات رفع شود. از جمله این اقدامات تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در این تاسیسات است. در مقابل این گروه برای اولین بار اعلام کرده است که حاضر است بخش‌هایی از تحریم‌های یک‌جانبه اعمال شده علیه ایران در حوزه‌های پتروشیمی و طلا را تعلیق کند. ایران پیشنهاد آلماتی1 را رد نکرد. اگر به بیانیه پایانی ایران که پس از مذاکرات آلماتی 1 صادر شد، مراجعه شود، روشن می‌شود که ایران تاکید کرده است که این پیشنهاد را تا آنجا که به معنای نزدیک‌شدن جزیی 1+5 به دیدگاه‌های ایران است، مثبت تلقی می‌کند ولی عقیده دارد هنوز مسیری طولانی تا رسیدن به نتیجه نهایی باید طی شود. اگر دقیق باشیم، در واقع ایران پیشنهاد آلماتی 1 را رد نکرد، بلکه دو دسته سوال درباره آن مطرح کرد: 1- این پیشنهاد در چه چارچوبی مطرح شده است؟ 2- آیا این پیشنهاد متوازن است؟ بنابراین دو مساله چارچوب و توازن، مهم‌ترین مسایلی است که ایران در مذاکرات دیروز، درباره پیشنهاد آلماتی1 مدنظر داشته است.
مقصود از مساله چارچوب چیست؟ مقصود این است که پیشنهاد آلماتی صرفا ناظر به یک بخش از برنامه هسته‌ای ایران است، یعنی بخشی که در فردو قرار دارد و آمریکا ادعا می‌کند از بابت آن نگرانی فوری دارد. سوال ایران این است که اگر پیشنهاد آلماتی را یک گام از سلسله گام‌ها در نظر بگیریم، گام‌های بعدی چیست؟ فرض کنیم درباره پیشنهاد آلماتی توافقی حاصل شد.
سوال ایران این است که آیا قرار است غربی‌ها بعد از آنکه نگرانی‌شان درباره «فردو» رفع شد، سراغ دیگر تاسیسات ایران به‌ویژه غنی‌سازی پنج‌درصد در نطنز بروند؟ علاوه براین آلماتی تنها لغو چند مورد از تحریم‌ها را که اتفاقا از دید ایران خیلی هم مهم نیست پیشنهاد می‌دهد. سوال ایران این است که غرب قرار است لغو بقیه تحریم‌ها را به انجام چه اقدامی از جانب ایران مشروط کند؟ اگر قرار باشد ایران در گام اول بخش‌های مهمی از برنامه هسته‌ای خود را روی میز بگذارد در حالی که بخش عمده تحریم‌ها در این گام لغو نمی‌شود، آیا عملا دست خود را برای چانه‌زنی‌های ییشتر در گام‌های بعدی خالی نکرده است؟ این سوالات در کنار اعلام صریح مقام‌های غربی پس از مذاکرات آلماتی 1 مبنی بر اینکه پس از «فردو»، سراغ نطنز و اراک خواهند رفت و تحریم بانکی و نفتی را به منظور چانه‌زنی در آن مقطع نگه داشته‌اند، ظاهرا ایران را مصمم کرده است که تکلیف چارچوب مذاکرات، همین ابتدای کار باید روشن شود. این دقیقا به این معناست که غرب باید تکلیف این موضوع را روشن کند که وقتی مساله 20درصد حل شد، مساله پنج‌درصد پذیرفته شده خواهد بود یا نه؟ در حالی که غرب در این‌باره سکوت کرده و حتی از اعتراف زبانی به حق غنی‌سازی پنج‌درصدی ایران طفره می‌رود، به نظر از دید ایران معامله درباره غنی‌سازی 20درصد صرفا افتادن در یک دام است.
جمله جلیلی مبنی بر اینکه اعتراف غربی‌ها به حق غنی‌سازی ایران کلمه‌ای است که می‌تواند راه مذاکرات را به جلو باز کند دقیقا اشاره به این مساله است که پیشنهاد آلماتی در کدام چارچوب قرار دارد. اگر پیشنهاد آلماتی بخشی از چارچوبی است که در انتهای آن تحریم‌ها لغو می‌شود و حق غنی‌سازی پنج‌درصدی ایران به رسمیت شناخته می‌شود آن وقت به طور جدی قابل بررسی است اما اگر این پیشنهاد بخشی از چارچوبی است که می‌خواهد داشته‌های ارزشمند ایران را با امتیازهای دارای ارزش متوسط مبادله کند و دست تهران را برای مراحل بعدی چالش هسته‌ای خالی کند، آن وقت از نظر ایران چنین پیشنهادی قابل بررسی نخواهد بود.
این موضعی است که ظاهرا غربی‌ها را گیر انداخته است چرا که آنها نه مایلند و نه آمادگی دارند که درباره یک چارچوب «جامع» که از همین ابتدای کار، ابتدا تا انتهای فرآیند را روشن کند، مذاکره کنند. ایران این موضوع را درک می‌کند که ممکن است به دلایل متعدد که در اینجا جای پرداختن به آن نیست، غربی‌ها آمادگی بحث درباره گام‌های بعدی را نداشته باشند. از دید ایران این مساله اگرچه بسیار مهم است ولی به معنای بن بست در مذاکرات نیست. غرب می‌تواند صریحا بگوید که آماده انجام یک بحث «جامع» نیست و فقط روی «گام اول» فکر کرده است. از دید ایران این ایرادی ندارد ولی وقتی بنا باشد درباره «گام اول» بدون روشن شدن گام‌های بعدی مذاکره شود آن وقت شکل این مذاکره نمی‌تواند آن‌طوری باشد که در پیشنهاد آلماتی 1 مطرح شده است.
اینجاست که پای مساله دوم به میان می‌آید یعنی مساله «توازن». ایران معتقد است اساسا در کل فرآیند داده و ستانده‌های هرگونه طرح مذاکراتی باید «متوازن» باشد یعنی ارزش آنچه از ایران خواسته می‌شود باید با ارزش آنچه به ایران داده می‌شود برابر باشد. به‌ویژه اگر تکلیف گام‌های بعدی روشن نباشد و مذاکرات صرفا بر گام اول متمرکز شود، آن وقت مساله توازن داده و ستانده‌های دو طرف در گام اول اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. علت اصلی این امر، آن است که اگر ایران یک پیشنهاد نامتوازن را در گام اول بپذیرد، نگرانی‌های فوری طرف مقابل را رفع می‌کند ولی نگرانی‌های فوری خودش رفع نمی‌شود. به‌تعبیر صریح‌تر، اگر ایران موضوع 20درصد و «فردو» را هم‌وزن لغو تحریم طلا و پتروشیمی بداند، آن وقت تحریم نفتی و بانکی را که مسایلی بسیار جدی‌تر است، باید هم‌وزن چه چیزی فرض کند؟
به نظر می‌رسد، دید ایران این است که برای اینکه بتواند قدرت مذاکراتی خود را در آینده حفظ کند باید گام‌های درخواستی پیشنهاد آلماتی تغییر کرده و به اصطلاح متوازن شود. این متوازن‌سازی می‌تواند به دو شکل انجام شود. اگر غرب همچنان همان خواسته‌های خود در پیشنهاد آلماتی را حفظ کند، آن وقت باید ما‌به‌ازایی را که ارایه می‌دهد از تعلیق تحریم طلا و پتروشیمی بسیار بالاتر ببرد. از دید ایران و مطابق طرحی که ایران در مسکو پیشنهاد کرده مابه‌ازای تعلیق غنی‌سازی 20درصد لغو همه تحریم‌های یک‌جانبه است نه لغو گوشه‌ای از آن. شکل دوم متوازن‌سازی هم این است که غرب نخواهد مابه‌ازای بیشتری به ایران بپردازد و آمادگی لغو همه تحریم‌های یک‌جانبه را نداشته باشد. آن وقت اتفاقی که باید بیفتد این است که باید درخواست‌های خود را کم کند. ایران ایده‌هایی در این‌باره دارد که اگر غرب نخواهد تحریم بیشتری را لغو کند و فقط روی تعلیق تحریم طلا و پتروشیمی جمع‌بندی کرده باشد، آن وقت چه چیزهایی از جانب ایران قابل ارایه است که هم‌وزن این دو باشد و در مذاکرات آلماتی 2 ارایه کرده است.
بنابراین، به طور کاملا خلاصه مساله این است که از دید ایران پیشنهاد آلماتی 1 باید چارچوب‌بندی و متوازن شود. ایران به نوبه خود این کار را انجام داده و با مندرج‌کردن پیشنهاد آلماتی 1 درون پیشنهاد مسکو هم چارچوب آن را مشخص کرده و هم الگویی برای متوزان‌سازی آن پیشنهاد کرده است. حالا این دیگر به غرب بستگی دارد که انعطاف مذاکراتی لازم را داشته باشد یا نه؟
منبع: روزنامه شرق
