سالک نوعی بیماری انگلی است که تا یک دهه پیش در بیشتر نقاط خراسان و حتی در مشهد نیز دیده می شد. این بیماری انگلی که عامل انتقال آن یک نوع پشه ریز است که به طور معمول به آن پشه خاکی می گوییم هم اکنون در جاجرم شیوع دارد. با وجود این که این بیماری انگلی در استان با کاهش رو به رو است اما در جاجرم هنوز هم عده مبتلایان به این بیماری بیش از نقاط دیگر است.
یک شهروند جاجرمی می گوید: دختر کوچک ام مبتلا به این بیماری شده است.وی که مایل به ذکر نام خود در این گزارش نیست، اضافه می کند: هر 2 پای فرزندم توسط پشه گزیده شد و پس از چند ماه علایم سالک در پاهای او ظاهر شد.وی ادامه می دهد: به تدریج زخم ها عمیق تر شد و متأسفانه این بیماری دوره ای دارد که باید طی شود ولی طی چند ماهی که دخترم با این بیماری دست به گریبان بود ظاهر و شکل این زخم ها بسیار آزاردهنده بود و درد شدیدی نیز با آن همراه بود.
وی ادامه می دهد: درمان زخم ها نتیجه ای نداشت تا این که با استفاده از یک داروی محلی توانستیم زخم های سالک را درمان کنیم ولی هنوز هم پس از گذشت 3 سال اثر زخم ها روی پاهای دخترم وجود دارد.
«کلاته ای» یک شهروند دیگر می گوید: هنگامی که وارد جاجرم شدم هشدار دادند که غیربومی ها به این بیماری مبتلا می شوند.
وی ادامه می دهد: گویا پشه های جاجرم با بومیان کاری ندارند و غیربومی ها را می گزند اما در هر حال با توجه به آموزش هایی که در این مورد ارائه شده بود مانند نصب توری های ریز بافت روی پنجره ها و سم پاشی اطراف منزل، پس از 2 سال زندگی در جاجرم هنوز به این بیماری مبتلا نشده ام.
یکی از اهالی سنخواست که از شهرهای جاجرم است، نیز می گوید: گویی درمان اثری بر زخم های سالک ندارد و باید به تدریج التیام پیدا کند.
«صفرعلی شاکری» اضافه می کند: شیوع بیماری امسال بیش از سال گذشته شده و علت آن نیز وجود گرد و خاک ناشی از نخاله های ساختمانی است.وی ادامه می دهد: در این منطقه، دسترسی به کولر و وسایل سرمازا در تابستان کم بود و اهالی محل مجبور بودند شب ها برای عوض شدن هوا پنجره ها را باز کنند و متأسفانه پشه هایی که عامل این بیماری هستند از پنجره وارد خانه می شدند و با نیش زدن این بیماری را منتقل می کردند.وی می گوید: سال گذشته در این مورد در یکی از روستاهای هم جوار آموزش هایی داده شد که خیلی مؤثر بود و امیدواریم این آموزش ها در سنخواست هم ارائه شود.وی اضافه می کند: در این منطقه نیز برنامه های آموزشی ارائه شده ولی گستردگی آن به اندازه گستردگی در «جربت» نبوده است.«شاکری» اضافه می کند: چندی قبل تعدادی پشه بند به بعضی از اهالی منطقه داده شد تا از این بیماری جلوگیری شود، اما در بعضی نقطه های حساس اثربخش نبوده است.
فرماندار جاجرم در این مورد می گوید: در سال 81 در این شهرستان، 191 مورد بیماری سالک ثبت شد و در سال های بعد به ترتیب 127، 144، 214 و 226 مورد از این بیماری انگلی به ثبت رسید.«ایمان پور» اضافه می کند: اما از سال 86 کاهش بیماری خود را نشان داد به طوری که در سال 90، تعداد مبتلایان به این بیماری به 103 نفر کاهش یافت ولی متأسفانه امسال تعداد مبتلایان افزایش یافته و به 157 مورد رسیده است که از این تعداد 29 نفر در سنخواست سکونت دارند.وی ادامه می دهد: بقیه این افراد در جاجرم، جربت، اندوقان، قلی و خراشا پراکنده اند اما بیشترین تعداد مبتلایان که 123 نفرند در جاجرم سکونت دارند.وی می افزاید: در مورد این بیماری جلسات زیادی برگزار و آموزش هایی نیز به مردم در سطح گسترده ارائه شده است.وی ادامه می دهد: با همکاری مجموعه بهداشت و درمان، حتی آموزش چهره به چهره نیز در بعضی از مناطق ارائه شد اما این بیماری را نمی توان ریشه کن کرد ولی با همکاری مردم می توان آن را کنترل کرد.
امام جمعه سنخواست هم تعداد مبتلایان به بیماری سالک را بیشتر از آماری می داند که ارائه شده است.حجت الاسلام «یوسف زاده» می گوید: عده ای برای درمان این بیماری به مراکز شبکه بهداشت مراجعه نمی کنند.وی اضافه می کند: اطراف سنخواست مخزن موش به وفور وجود دارد و در این منطقه موش صحرایی هم هست و از سویی سگ های ولگرد نیز از عوامل انتقال بیماری هستند.وی اظهار می کند: حتی گله های شغال نیز در منطقه زیاد است و شغال ها مردم را گاز می گیرند.وی بیان می کند: یکی از عوامل ایجاد بیماری، انباشتن کود حیوانی و نگهداری از دام زنده در بافت مسکونی شهر سنخواست است در حالی که اگر این دام ها به محلی در خارج از شهر هدایت شوند و بودجه و اعتباری برای جونده کشی اختصاص پیدا کند می توان جمعیت مبتلا به این بیماری را به صفر رساند.وی تأکید می کند: از اسفند ماه جونده کشی باید در 5 مرحله آغاز شود تا به نتیجه مساعد برسیم و تا دیر نشده است از هم اکنون برای این معضل باید برنامه ریزی شود.
رئیس شبکه بهداشت جاجرم نیز در این مورد می گوید: جونده کشی از طریق سم پاشی توصیه نمی شود و باید راه های دیگری برای این کار در پیش گرفت.دکتر «عباسی» اضافه می کند: جلسات آموزشی کلرزنی برگزار شده است و حتی افرادی را که کود بار انباشته و یا نخاله های ساختمانی تولید می کردند، به دادستانی معرفی کردیم.وی ادامه می دهد: در جاجرم، مخروبه و نخاله ناشی از ساخت و ساز زیاد است و این موضوع در کارگروه امنیت غذایی و سلامت هم مطرح شده است و از سویی اتلاف سگ های ولگرد مدتی انجام شد ولی اکنون میسر نیست.
به گفته وی، تخریب مخروبه های جاجرم نیز هزینه بر است.وی یکی از مشکلات روستاها و شهرهای تازه تأسیس را جمع آوری زباله می داند و می گوید: اگر همکاری مردم در این زمینه وجود نداشته باشد نمی توان فقط با همکاری دهیاری ها و شهرداری ها به این کار همت گماشت و هم اکنون در اندوقان زباله ها به طور مرتب جمع آوری می شود.وی ادامه می دهد: در جربت در سال گذشته 10 نفر مبتلا به سالک بودند ولی با اقدامات انجام گرفته توسط شبکه بهداشت و همکاری مردم این رقم اکنون به یک نفر رسیده است.
وی بیان می کند: رعایت نکات بهداشتی در کنترل این بیماری همت مردم را می طلبد و کاری گروهی با مشارکت همه است.
از سوی دیگر، رئیس دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی در مورد بیماری سالک و چگونگی انتشار آن می گوید: این بیماری انگلی به 2 شکل پوستی و احشایی ظاهر می شود و شکل پوستی آن شایع است.
دکتر «مجدی» می افزاید: سگ هم از جمله حیواناتی است که می تواند میزبان این انگل باشد.وی ادامه می دهد: اسفراین و جاجرم از مناطق شیوع این بیماری است و برای جلوگیری از گسترش آن باید زنجیره انتقال این بیماری را قطع کنیم یعنی یا باید پشه را از بین ببریم و یا زخم های آلوده را.وی تصریح می کند: برای از بین بردن پشه باید مراکز رشد آن را که زباله، نخاله های ساختمانی و محل های رطوبتی است از بین ببریم و یا باید به روش های مختلف از ورود پشه به منازل جلوگیری شود.
وی ادامه می دهد: استفاده از پشه بندهایی که شبکه ریزی دارد می تواند مانع ورود و گزیدگی پشه در هنگام خواب شود. وی تأکید می کند: در نوع روستایی این بیماری، مخزن بیماری می تواند انسان یا موشی باشد که زخم سالک دارد ولی در نوع شهری، مخزن، علاوه بر انسان، سگ هم می تواند باشد.
وی اضافه می کند: در سال 84 در استان 591 مورد از این بیماری دیده شد و این رقم در سال 90 به 453 مورد رسید و امسال 359 مورد از بیماری سالک تاکنون ثبت شده است.دکتر «مجدی» اضافه می کند: بیماری سالک در کل استان رو به افزایش نیست اما در جاجرم این بیماری با افزایش مواجه بوده است.وی تأکید می کند: در اسفراین تعداد مبتلایان از سال گذشته که 220 مورد بود به 106 مورد کاهش پیدا کرده است و در بجنورد آمار آن از 64 مورد ابتلا به 56 مورد رسیده، اما در جاجرم تعداد بیماران 157 نفر تاکنون بوده است.
وی بیان می کند: زخم های بیماری سالک 4 یا 5 ماه پس از گزیدگی توسط پشه ظاهر می شود.وی با بیان این که این پشه ها در اول شب فعال تر هستند اظهار می دارد: در مناطق شیوع این بیماری به مردم آموزش داده شده است تا با نصب توری هایی که شبکه های ریز دارد از ورود پشه به داخل منازل جلوگیری کنند.وی خاطر نشان می کند: چون عوامل انتقال را نمی توان از بین برد، این بیماری ریشه کن نمی شود اما می توانیم آن را کنترل و تعداد مبتلایان را کاهش دهیم.
وی تأکید می کند: دانشگاه علوم پزشکی با همه توان در حیطه وظایف نظارتی، آموزش و پیشگیری هر کاری که بتواند در این زمینه خواهد کرد.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی نیز در مورد بیماری سالک می گوید: علاوه بر آموزش هایی که به مردم داده شده است و حتی توزیع پشه بند در بخش هایی از جاجرم که شیوع در آن گسترده تر است، در بعضی روستاها، آموزش چهره به چهره برای پیشگیری با این بیماری داده شد که نتایج خوبی هم داشت.دکتر «نیک پرست» نیز با بیان این که این بیماری قابل ریشه کنی نیست، می گوید: حلقه ای که این بیماری را تشکیل می دهد به سختی قابل کنترل است.وی بیان می کند: یک راهکار ساده برای جلوگیری از گسترش بیماری سالک این است که روی زخم ها توسط مبتلایان پوشانده شود تا ناقل نتواند از زخم باز این انگل را وارد بدن فرد دیگر کند.وی تصریح می کند: از سویی جونده کشی در استان متولی ندارد و در مورد سگ ها ستادی تعریف شده است ولی در مورد جونده های دیگر این طور نیست و این فعالیت ها به اعتبار نیاز دارد.وی می گوید: برای کنترل این بیماری در استان طرحی ارائه شده تا با استفاده از تجربه ای که در استان اصفهان به اجرا درآمده و موفق بوده است ما نیز اقدام کنیم.وی می افزاید: توافق اولیه در این مورد انجام شده است.
