2-3- مسیر سوم:
(این مسیر را تا اطلاع ثانوی پیشنهاد نمیکنم زیرا جاده گردنه خوش ییلاق به شدت تخریب شده است شهریور 91) سومین مسیر، از تهران تا شاهرود با مسیرهای گذشته مشترک است. در ادامه برای رسیدن به جاجرم می‌توانید از جادة آزادشهر یا گردنة بسیار زیبای خوش ییلاق استفاده نمایید. نه کیلومتر پس ازشاهرود به شهر تاریخی بسطام می‌رسید که بازدید از مجموعة تاریخی آن خاطره انگیز خواهد بود. کیلومتر 29 به روستای قلعه نو خرقان می‌رسید.آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی، عارف نامی قرن هفتم، میعادگاه عارفین و سالکین راه حق بوده که هر ساله زائرین وارسته‌ای را میزبان است( به اختلاف 45 درجه‌ای! محراب آرامگاه با قبله توجه کنید). اگر فرصت کافی داشتید دیدار از جنگل رویایی ابر و روستای مجن را فراموش نکنید. 82 کیلومتر بعد به روستای تیل آباد رسیده که از آن به بعد به ازطریق دوراهی نردین به جاجرم می‌توان رفت. هرچند این جاده در بسیاری از نقشه‌ها خاکی گزارش شده است ولیکن نگارنده در تابستان 85 تنها چهار کیلومتر آن را خاکی طی نمودکه آن نیز در حال آحداث و مرمت بود(قبل و بعد از روستای نراب). این مسیر زیبای کوهستانی ازروستاهای نراب، گلستان و نردین گذشته و چشمه سارهای فراوانیدر طی آن وجود دارد. پس از خروج از روستای نراب و رسیدن به دوراهی، تابلوی به سمت مشهد، شما را به روستای نردین می‌رساند. 10 کیلومتر بعد به دوراهی رسیده که سمت چپ به حسین آباد کالپوش و سمت راست به جاجرم منتهی می‌شود. 7 کیلومتر بعد به سمت جاجرم به دوراهی مشهور سنگ سوراخ می‌رسید که رویت اولین! تابلوی شهرمان جاجرم شما را از تمام نگرانیها و دلهره‌های این مسیر نجات خواهد داد! 42 کیلومتر بعد شما جاجرم خواهید بود.
این مسیر 204 کیلومتری در مقایسه با مسیر متداول200 کیلومتری شاهرود- میامی- جاجرم تنها یک ساعت سفر شما را به تعویق انداخته ولی در ایام تابستان یکی ازبهترین مسیرها برای گریز از گرمای کویر و استفاده از طبیعت خواهد بود.
2-4- مسیر چهارم:
چهارمین مسیر، از تهران تا شاهرود و سپس تیل آباد با مسیر سه مشترک است. در ادامه برای رسیدن به جاجرم می‌توانید جادة آزادشهر یا گردنة بسیار زیبای خوش ییلاق راادامه دهید و ازمیان جنگلهای سرسبز کوهستانی گذشته و پس از عبور از آزاد شهر و مینودشت به گالی کش خواهید رسید(71 کیلومتر بعد از تیل آباد). در ابتدای شهر پس از پرس و جو می‌توانید دوراهی حسین آباد و فارسیان را بیابید. تا حسین آباد 13 کیلو متر راه آسفالت بسیار زیبایی را خواهید گذراند و بعد از آن تنها دو کیلومتر راه خاکی شما را از کنار کوه پیغمبر( آرامگاه دانیال نبی) به جادة آسفالتی می‌رساند که شما را مستقیم به دوراهی سنگ سوراخ و سپس جاجرم خواهد رساند. هرچند نسبت به مسیر سه 71 کیلومتر مسیرتان دورتر می‌شود ولی شاهد مناظری خواهید بود که کمتر هموطنی آن را دیده است. البته زمان سفرتان حدود دو تا سه ساعتنسبت به مسیر سه طولانی تر خواهد شد.
2-5- مسیر پنجم:
مسیر پنجم، مسیری شناخته شده‌ای است که اگر از شمال یا شاهرود خودتان را به آزاد شهر و مینودشت رسانده‌اید و حوصله و وقت گذراندن لحظاتی در دل طبیعت بکر جنگل گلستان را دارید به شما توصیه می‌شود. با حرکت در جادة آسیایی به سمت بجنورد، وارد محوطة پارک ملی گلستان شده و با کمی پرس و جو می‌توانید به سراغ آبشارهایزیبای آق سو و ... بروید. این مسیر در سالهای اخیر حوالی تنگ راه معمولاً شهریور ماه هر سال به دلیل سیلهای مخرب بسته می شود، در سایر مواقع با ادامة مسیر به سمت بجنورد و پس از 150 کیلومتر از آزادشهر به دوراهی چمن بید رسیده که تا جاجرم تنها 80 کیلومتر فاصله خواهید داشت.
2-6- مسیر ششم:
مسافرت خود را می‌توانید از تهران از طریق جاده فیروزکوه آغاز نموده و از فیروزکوه به سمت سمنان ادامه دهید. 20 کیلومتر اول از فیروزکوه تا سمنان از میان دره‌ای سرسبز و پر از باغات میوه عبور میظکند. ایجاد جاده خلوت بوده و از نظر مسافت تقریباً برابر مسافت مستقیم تعران تا سمنان است با فرق اینکه از دل کوهستانهای زیبا و طبیعت بکر عبور می‌کنید.
و البته از ترکیب تمام مسیرهای فوق می‌توان مسیرهای جدید دیگری تولید! نمود.
1
1- با قطار از تهران:
برای رسیدن ار تهران به جاجرم، قطار یکی از پراستفاده‌ترین وسایل حمل و نقل است. جاجرم تنها شهر استان خراسان شمالی بوده که به خطوط راه آهن سراسری (تهران - مشهد) دسترسی داشته و هر روزه دو تا سه قطار برای آنجا وجود دارد. از تهران حدود هشت ساعت در راه خواهید بود که تمام آن از کویر می‌گذرد. ایستگاه راه‌آهن جاجرم در 30 کیلومتری شهر جاجرم قرار داشته و وسایل نقلیه عمومی برای رسیدن به آنجا در دسترس می‌باشد. برای برگشت از جاجرم می‌توان ازایستگاه راه‌آهن یا شهر گرمه! بلیط برگشت خود را تهیه نمایید.
2- با اتومبیل شخصی از تهران:
توجه: استفاده از مسیرهای دوم، سوم و در شرایط آب و هوایی نامساعد و اتومبیلهای نامطمئن پیشنهاد نمی‌شود
2-1- مسیر اول:
شناخته شده‌ترین مسیر جاجرم، جادة تهران-شاهرود-مشهد می‌باشد. پس از عبور از شهرهای ایوانکی، گرمسار، سمنان، دامغان و شاهرود و رسیدن به شهر میامی، 100 متر بعد از پمپ بنزین سمت چپ دوراهی وجود دارد که شما را پس از 130 کیلومتر به جاجرم خواهد رساند(البته به دنبال تابلویی نباشید!!). مسافت این مسیر 600 کیلومتربوده که با سرعت مجاز و مطمئن شش ساعت به طول خواهد کشید. حال با توجه به این که این مسیر از شهرها و روستاهای جذابی می‌گذرد، پیشنهاد می‌شود در هر سفربا اختصاص فقط چهار ساعت از سفر خود مکانهای سیاحتی یکی آنها را بازدید نموده و خستگی سفر را بزدایید. در ادامه مکانهای دیدنی این مسیر به اختصار شرح داده می‌شود:
جاذبه‌های شهر سمنان: دروازة ارگ (میدان ارگ)، مسجد جامع (خیابان امام)، مسجد امام (خیابان امام)، موزة حمام پهنه (خیابان امام)، بازار سمنان (خیابان امام).
جاذبه‌های شهر دامغان: مسجد تاریخانه (خیابان ایستگاه)، امامزاده سید جعفر (خیابان امام)، مسجد جامع (خیابان ایستگاه)، پیر علمدار (جنب مسجد جامع).
جاذبه‌های شهر شاهرود: آرامگاه بایزید بسطامی (بسطام، نه کیلومتری شاهرود)، منار مجموعة تاریخی بسطام، مسجد بایزید(بسطام)، مسجد جامع بسطام، ایواناولجایتو (مجموعة تاریخی بسطام)، مدرسة شاهرخیه (مجموعة تاریخی بسطام)، برج کاشانه (جنب مسجد جامع بسطام)، موزة شاهرود.
روستای پویه: 39 کیلومتر از میامی به سمت جاجرم به روستای پویه می‌رسید، سمت راست این روستا خرابه‌های قلعه‌ای جلب توجه می‌کند که دیدن آن خالی از لطفنیست. در انتهای این روستا نیز کاروانسرایی دیدینی وجود دارد.
2-2- مسیر دوم:
دومین مسیر، از تهران تا سمنان مشترک است. در ادامه برای رسیدن به دامغان می‌توانید از جادة شهمیرزاد استفاده نمایید. این مسیر کوهستانی زیبا و خلوت از مهدیشهر(سنگسر) کیلومتر 19، شهمیرزاد کیلومتر 30 ، فولاد محله کیلومتر93 می‌گذرد. 34 کیلومتر پس از فولاد محله به دوراهی ساری- دامغان می‌رسد. 35 کیلومتر یه سمت دامغانشما را به مکان بسیار زیبای چشمه علی دامغان می‌رساند. 26 کیلومتر بعد دامغان خواهید بود و بعد از آن طبق مسیر اول ادامه دهید. این مسیر 188 کیلومتری در مقایسه با مسیر متداول 113 کیلومتری سمنان-دامغان تنها یک ساعت سفر شما را به تعویق انداخته ولی در ایام تابستان یکی از بهترین مسیرها برای گریز از گزمای کویر و استفاده از طبیعت خواهد بود.
منظور از حنجره قوی و صدای قوی ، صدای بلند و یا فریاد نیست بلکه منظور حنجره و صدایی می باشد که دارای بنیه ای بالا و قدرتی است که بعد از اجرای یک برنامه ، توانایی خود را به طور کامل از دست نداده باشد و به اصطلاح زود نگیرد . بعضی از اشخص هستند که صدای آنها بسیار طنین و پرحجم و بلند است اما بعد از مدتی کار کشیدن از حنجره ، تارهای صوتی آنها از کار می افتد و زود خسته شده و توان انجام فعالیت بیشتر از آن سلب می شود .
همان طوری که می دانید یکی از مهمترین ابزار مداحی ، سخنرانی ، خطابه و ... داشتن یک صدای خوب است که در رسیدن به هدف ، شخص را یاری می نماید.
صدای خوب در مداحی دلها را بیشتر آماده می کند و باعث اشک گرفتن و انس پیدا کردن می شود . البته ناگفته نماند که صوت زیبا یک استعداد خدادادی است که خیلی ها از آن برخوردار و بعضی بی بهره هستند اما بحث پرورش صدا و ربطی به استعداد ندارد .
گر چه کسی که مستعد است طبیعتا پیشرفت بیشتری در این زمینه خواهد داشت اما حتی افراد مستعد هم باید برای بهتر شدن صدا ، روی آن کار کنند.
در این بخش به انجام بعضی از تمرینات که در بالارفتن کیفیت صدای شخص بی تاثیر نیست می پردازیم.
دستگاه چیست ؟
آواز یعنی چه ؟
گوشه یا تکیه چیست ؟
غنه به چه معنا می باشد؟
گام صدا چیست ؟
درجه یعنی چه ؟
ردیف خوانی چیست ؟
گستره چیست ؟
اگر انسان بخواهد در فنی مهارت پیدا کند ، گریزی جر بهره مندی از استاد ندارد . زیرا انسان هر قدر هم در کاری خبره شود باز هم تجربه یک پیشکسوت به درد او می خورد و می تواند راهنمای کارش باشد.
بسیاری از ذاکران عزیز هستند که کار خود را فقط با نوار پیش برده اند اما به این مسئله اقرار دارند که اگر استاد می دیدند پیشرفتشان چشمگیر تر بود ، زیر استاد تمام مراحلی را که یک نو آموز طی می کند را گذرانده است و از احتیاجات و نیاز های فعلی او با اطلاع می باشد و می تواند به او در نقاط قوت نیرو بدهد و ضعف ها و نارسایی های او را گوشزد نماید. اما از بدو امر سراغ استاد رفتن ، صحیح نمی باشد زیرا شخص باید به یک حد مطلوب برسد سپس نزد استاد برود تا هم پیشرفت خودش بهتر شود و هم وقت اساتید را ضایع نکند. اگر کسی بعد از مدتی تمرین و ممارست ، برای ادامه کار سراغ استاد برود ، برایش فایده بیشتری خواهد داشت . کسی که هنوز موقع خواندن دست و پایش می لرزد و صدایش کامل از حنجره بیرون نمی آید ، استاد برای او نمی تواند کاری بکند .
بهتر است حدود یکسال به همین تمریناتی که گفته شد و در بخش صداسازی نیز آمد بپردازد و سپس با دستی پر به شاگردی استادی در آید تا دستش باز شود و بتواند از او کار بخواهد و او هم توانایی انجام آن را داشته باشد.
بهترین شکل این مرحله آن است که بعد از مدتی تمرین که به فراخور استعداد و تمرین و پشتکار افراد تفاوت می کند شخص مبتدی همراه استاد خود به مجالس و محافل مذهبی رفته و هر جا که استاد گفت برنامه کوتاه خود را ارائه دهد. مبتدی نیز باید عزم خود را جزم نماید و هر توصیه ای که استادش به او می کند ، با جان و دل انجام دهد . حتی اگر بسیار سخت باشد. این کار سبب پیشرفت خود و دلگرمی استاد به شخص مبتدی شده و باعث می شود که فنون را بهتر و بیشتر به او بیاموزد.
از انجایی که شرکت در همه مجالس و محافل برای شخص مقدور نیست ، دومین تمرین مهم برای مبتدی گوش کردن برنامه ضبط شده می باشد . این کار سه حسن دارد اول اینکه توانسته یک مجلس خوب را مورد بررسی قرار دهد دوم آنکه می تواند چند بار آن را گوش کرده و برای خود تجزیه و تحلیل نماید ، سوم آنکه می تواند از نوار به عنوان یک منبع مبانی ، شعر ، نوحه و ... استفاده کند .
لازم به ذکر است که نوآموز باید در ابتدای راه مقلد صرف باشد و از خود هیچ گونه ابتکاری به خرج ندهد . اوباید نگاه کند که به خواندن کدام یک از اساتید مداحی بیشتر علاقه دارد و از همان تقلید کند . به این نحو که بعد از مدتی که روی صدای خود و اعتماد به نفس ، کار کرد ، یک نوار را انتخاب نموده و یک قسمت آن را بر می گزیند تا از آن به عنوان برنامه کوتاه خود در مجلس استفاده کند . ابتدا قسمت برگزیده نوار را چند بار خوب گوش می کند به طوری که کاملا وقف و ابتداها ، تحریر زدن ها ، مکث ها و کشیدن ها را حفظ شود و بعد از ان شروع می کند به خواندن همراه نوار . این کار را نیز باید چند مرتبه انجام دهد تا سرعت و ریتم ادای کلمات هم دستش بیاید . وقتی توانست ، همزمان با نوار بخواند ، صدای نوار را کم کرده و خود به تنهایی می خواند و در حین خواندن خود ، صدای نوار را زیر می کند که از نوار جلوتر یا عقبتر نیافتد و این کار را انقدر تکرار می کند تا دقیقا مثل نوار اجرا کند. اندکی نیز تمرین را بدون نوار انجام بدهد تا کاملا خواندن او مثل نوار شود.
البته ناگفته نماند ، صدایی که از نوار بر می خیزد ناشی از یک حنجره بسیار قوی و آماده است ، اما شما هنوز در ابتدای راه هستید و طبیعی است که قدرت خواندن با همان کیفیت بالا که در نوار است را ندارید اما جای نگرانی نیست چون که بسیار سفر باید تا پخته شود خامی و در ابتدای کار همین برای شما کافی است . اما در انتخاب نوار توجه به این نکات الزامی است.
سعی کنید انتخاب نوار توسط یک استاد با تجربه باشد که با صدای شما آشنایی دارد
حتی المقدور باید نوار کسی باشد که به خواندن او علاقه دارید ، چون علاقه ، در یادگیری نقش بسیار مهمی دارد اما اگر استادتان نوار دیگری را به شما توصیه کرد و شما علاقه زیادی به صدای آن خواننده نداشتید ، باز هم جای نگرانی نیست ، زیرا فعلا شما برای تمرین از آن نوار استفاده می کنید و اگر علاقه نداشتید بعدا می توانید سبک خواندن خود را تغییر دهید.
سعی کنید تا جایی که امکان دارد آن نوار کمیاب باشد تا همگان آن را نشنیده باشند که برای تقلید مناسبتر است و در مجلس با خیال راحت تری می توانید آن را پیاده نمایید.
مهم ترین فصل مداحی تمرین است زیرا بر تجربه می افزاید و تجربه باعث کاهش اشتباهات و پیشرفت در هر زمینه ای می شود . مبتدی به هیچ وجه نباید تمرینات خود را قطع کند. اولین و بهترین تمرین برای شخص مبتدی ، شرکت در مجالس مذهبی است زیرا اولا از فیض معنوی آن برای صفا پیدا کردن روح بهره مند می شود ، ثانیا با فنون مجلس داری آشنا شده و ثالثا خود را در مجلس محک می زند و پیشرفت ها و عقب ماندگی های خود را در خوانندگی به چشم خود می بیند تا بعدا بیشتر روی آنها کار کند .
به عنوان مثال کسی که می خواهد خواندن واحد را یاد بگیرد باید خودش هم ایستاده و با نوحه واحد مداح دیگر سینه زده باشد تا به قول معروف چم و خم کار ، خوب دستش بیاید . یک مداح نو آموز برای بهتر اجرا کردن برنامه خود ، باید در مجالس بزرگتر شرکت کند و بر اندوخته های خود بیافزاید و بداند که یک مداح خوب ، در ابتدا یک مستمع خوب بوده است که حالا به این خوبی مستمع خود را می شناسد و می تواند روی او کار کند.
بعد از این توصیفات باید عرض کنیم که شروع این کار احتیاج به جرات و اعتماد به نفس زیادی دارد . در بدو امر امکان دارد شخص روی خواندن و یا شاید حتی حرف زدن در جمع را نداشته باشد. پس باید ابتدا با تکیه بر اعتماد به نفس در جمع ، حاضر شود و با کنار گذاشتن ترس به خود جرات اظهار در جمع بدهد . چه آنکه کم رویی و خجالت کشیدن حتی برای غیر خواننده هم مشکل ساز بوده و باعث و بانی خیلی از خفقان زدگی ها ، واپس زدگی ها و گوشه گیری ها می شود و به نظر انجام هر کاری فصلی دارد و در یک مقطع خاصی از عمر انسان باید انجام شود که اگر فصل آن بگذرد ، انجام آن بسی صعب تر و مشکل تر خواهد شد . فصل این گونه فعالیت ها نیز دوران نوجوانی و قبل از اینکه شخصی به طور مستقل جذب جامعه شود ، می باشد.
به هر حال تا وقتی که شخص این روحیه را پیدا نکند و نتواند تفکر و اندیشه خود را در جمع به نمایش بگذارد ، صدای خود را نیز نخواهد توانست . در این کار به هر دوی این توانایی ها احتیاج است . چون ما بر این باوریم که یک مداح باید در درجه اول بتواند خوب سخن بگوید و افکار خود را همراه با خواندن در مجلس و صحبت کردن بجا ، پیاده کند .
بنابراین باید با برنامه ریزی و کار حساب شده ، ترس و اضطراب را از خود دور نماید که راه های مختلفی برای مبتدی دارد . شخص مبتدی که هنوز جرات خواندن را ندارد می تواند از کار های کوچکتری ( از نظر خوانندگی ) مدد گیرد مثل اذان گفتن در مسجد وقتی که هنوز خیلی شلوغ نشده است ، یا گفتن تکبیره الاحرام نماز ، یا گرفتن ذکر صلوات از جمع ، یا حتی صحبت کردن و خواندن در اتاق خالی با این تصور که در جمع صحبت می کند و یا خواندن زیارت عاشورا برای خود یا برای یک نفر و ...
چنان که برای همه معین و مبرهن است ، گام اول برای انجام هر کاری پشتکار و علاقه وافر نسبت به آن می باشد ، اگر کسی عشق به انجام کاری داشته باشد ، طبیعی است که همه سختی های آن را بر خود هموار می سازد و بدون هیچ گونه ملالی از شکست ، با عبرت گرفتن از آن ، مجددا کار خود را شروع می کند و حتی باعث پیشرفت او نیز می شود .
نکته سنجی می گفت ، ادیسون هزار لامپ را سوزاند تا توانست یک لامپ را روشن کند . غرض اینکه علاقه باعث پیشرفت بلکه قدم نخست می باشد و انسان باید خود را به آب و آتش بزند تا بیامورد و از هیچ کوششی فروگذار ننماید که گفته اند :
در شط حادثات برون آی از لباس
کاول برهنگی است که در شرط شناوریست
اما در مداحی به علاقه ای دو چندان نسبت به کار های دیگر احتیاج هست تا بعد از گذشت مدتی بشود به کسی گفت مداح
چون علاوه بر اینکه مداحی یک کار جسمی و فیزیکی است ، یک کار معنوی شگرف نیز هست که با دل های مردم سر و کار دارد ، نه صرف یک هنرنمایی و به نمایش گذاشتن قابلیت های حنجره . اگر چه با کمال تاسف ، بعضا دیده می شود که مداحی تبدیل به هنرنمایی و چه چه و آواز گردیده است. اما بسیار ناچیز است که اگر نادیده شمرده شود بهتر است . با مداحی و ذاکری اهل بیت علیهم السلام باید معامله یک کار عمیق عرفانی و معنوی در راه سیر و سلوک و رسیدن به رضایت خداوند و اهل بیت اطهار علیهم السلام بشود . همچنان که پیرمراد ، حضرت آیت الله بهجت ( رحمت الله علیه ) در سخنی که با جمعی از مداحان و ذاکران طراز اول تهران داشتند در مورد مداحی فرمودند : اگر یکی از اینها ( خواندن ها ) قبول شود شما را به عرش می برد پس نباید آن را دست کم گرفت.
در این قسمت به پاره ای از خصوصیات پیرامون داشتن صفات و خصایص نیکوی یک مداح اهل بیت به شرح ذیل اشاره می نماییم .
1 . معتقد به اصول و قواعد اسلامی باشد
2 . نماز اول وقت را به هر کاری مقدم دارد.
3 . اهل بکاء و گریه برای اهل بیت علیهم السلام و توبه و انابه به درگاه خداوند متعال باشد .
4 . با قران کتاب خدا مانوس بوده و نسبت به معانی آیات آن تدبر داشته باشد.
5 . از حسادت ، غرور ، تکبر و ریا و خود پسندی به دور باشد.
6 . از غیبت و تهمت دوری گزیند.
7 . از حرف های لغو و بیهوده دوری گزیند.
8 . با خواندن دعاها و اذکار معروفه جهت ارتقاء و تهذیب نفس و قربه الی الله مانوس باشد.
9 . در مجالس دعا و روضه خوانی برای تهذیب خود شرکت نماید.
10 . از دروغ به شدت دوری نماید.
11 . چشمان خود را از گناه و حرام دور سازد.
12 . در مجالس لهو و لعب و گناه شرکت نکند.
13. با افراد صالح و درستکار رفت و آمد نماید.
14 . احترام به پدر و مادر و خانواده و بزرگترها را واجب بداند.
15 . دارای صبر و بردباری در برابر مشکلات باشد.
16 . به رضای خداوند در همه امور راضی باشد.
17 . اهل مطالعه و تحقیق باشد.
18 . اهل ورزش و شادی های مطلوب باشد.
19 . صله رحم را فراموش ننماید.
20 . با ظاهری مناسب در شان مداح اهل بیت در جامعه رفت و آمد نماید.
21 . از تجملات دوری کند.
22. مداحی را شغل و وسیله در آمد و اعتبار قرار ندهد.
23 . در راه رفتن خضوع و خشوع و ادب داشته باشد.
24 . برنامه ریزی در زندگی و همه امور داشته باشد.
25 . در همه امور فعالیت هایش صالح و هدفمند باشد.
26 . در علوم مختلف اهل مطالعه و پیشرفت باشد.
27 . مشکلات زندگی را با تامل و توکل بر خدا و تلاش و کوشش سهل و آسان سازد.
28 . عزت و ذلت را فقط از جانب خدا بداند.
29 . به خاطر امور دنیوی تملق و چاپلوسی ننماید.
30 . صداقت و راستی را پیشه کار های خود سازد.
31 . تا از چیزی اطلاع کافی ندارد حرفی نزند و در مورد دیگران قضاوت نابجا نکند.
و بسیاری دیگر از صفت های دیگر که انسان را به مبدا اصلی ذات اقدس الهی نزدیک می سازد.
برگرفته از کتاب اصول مداحی
اصول مداحی کردن:
فراز : یعنی بالا بردن صدا در خواندن
فرود : یعنی پایین آوردن صدا در خواندن
استفاده از فراز و فرود نه تنها باعث زیبایی در خواندن می شود بلکه باعث تنوع در خواندن شده و مداح و مستمع دچار خستگی نمی شود.
مثال : در دعای کمیل : الهم عظم بلایی ( فراز ) افراط بی سوء حالی ( فراز ) و قصرت به اعمالی ( فرود ) و قعدت بی اغلالی ( فرود ) و حبسنی عن نفعی بعد عملی ( فرود )
( فراز ) بنده ام ، بنده ولای توام
( فراز ) عاشق صحن با صفای توام
( فرود ) تو جوادی و من گدای توام
( فرود ) یا جواد الائمه ادرکنی
( فراز ) قامتم خم شده ز بار بلا
( فراز ) حاجتم باشد از تو یا مولا
( فرود ) نجف و کاظمین و کربلا
( فرود ) یا جواد الائمه ادرکنی
تمرین : شعر فوق را با استفاده از فرمول های قبلی ( روانخوانی ، تقسیم بندی نفس ، مد ، آهنگ دادن ، تحریر ، تقسیم گام های صوتی و استفاده از فراز و فرود ) بخوانید .
1 . صوت ضعیف
2 . صوت متوسط
3 . صوت قوی
قرار ( صوت ضعیف ) : که پایین ترین گام در خواندن می باشد که نقطه شروع ما در خواندن مدح ، دعا و ... می باشد
جواب ( صوت متوسط ) : حد بین صوت ضعیف و قوی را متوسط می گویند که معمولا حالت خوبی برای خواندن جلسات طولانی می باشد.
جواب قرار ( صوت قوی ) : تقریبا بالاترین گام صدا می باشد.
توضیح :
به صدای افرادی که بم خوانی قوی دارند راست کودک و افرادی که زیر خوانی قوی دارند چپ کودک می گویند.
صدای بم از زیبایی خاص خود برخوردار است و صدای زیر هم از زیبایی خاص خود و آنچه که به این صداها زیبایی می دهد استفاده از تکنیک ها و اصول و مقررات خواندن می باشد که مداح باید بداند صدای خود را زیر یا بم به سه قسمت فوق تقسیم نماید.
غلت دادن صدا چه چه و پیچش های مختلف صدا را تحریر می گویند و یا نوعی کشیدن ، بالا و پایین بردن صدا ، ضربه زدن به تارهای صوتی و حالت هایی که توسط تار های صوتی در حنجره و فضای دهان به وجود می آید که باعث زیبایی در خواندن می شود را تحریر گویند.
تحریر بر روی حروف کوتاه اَ اِ اُ و حروف کشیده آ ای او وبعضی حروف ساکن اجرا می شود.
نکته : تمرین تحریر باعث لطیف و ملیح شدن صدا خواهد شد و عامل بسیار موثری در بالا بردن مهارت های شخصی در اجرای برنامه های مختلف ، گرفتن سبک های مولودی خوانی ، نوحه خوانی و در مصیبت خوانی می باشد.
نکته : در موقع تحریر زدن دهان مداح نباید بیش از حد باز و یا بسته باشد.
در مرحله اول ، بهتر است به جای استفاده از اشعار از سیلاب های آواز کمک بگیرد زیر سیلاب های آواز در تمرین حالت یکنواختی دارند ، مانند فشار بر روی پدال گاز ماشین در حد مشخص و ثابت که سبب می شود دور موتور حرکت های یکنواختی داشته باشد. اما در صورت استفاده از اشعار به خاطر رعایت وزن و حتی نوع کلمات و حروف آن ، مجبور به پایین و بالا بردن صدا ( تن صدا ) می شود ولی در صورت استفاده از سیلاب های آواز به خاطر تک بودن آن ، در موقع تمرین تار های صوتی صاف و بدون گره می شوند ، این سیلاب های آوازی مانند ( آ – ها – ای – او – دا – کا – و ... ) هستند.
استفاده از سیلاب ها به صورت چکشی :
1 . از تن پایین به بالا
2 . از تن بالا به پایین
در این روش باید به حنجره امکان حالت پذیری بدهیم.
به این صورت که با صوتی به صورت ممتد از بالا به پایین یا پایین به بالا به دفعات منظم ضربه ای هم چون چکشی به صدا وارد کنید منظور از این ضربه ها ، همان چه چه بلبلی معروف در بین عوام مردم می باشد.
برای تمرین به دو صورت باید عمل نمود.
صورت اول :
یکی از حروف سیلاب مانند آ را انتخاب کنید ، نفس عمیقی گرفته و شروع کنید حرف انتخابی را به صورت تحریر ( چه چه = آواز بلبلی ) اما تحریر های درشت با صدایی آرام ( تن پایین ) به صورت ممتد ادا کردن و هر چه به سمت اوج صدا می روید تحریر های شما ریزتر گردد. به عبارتی شما حرف آ را در این روش بارها تکرار می کنید امام باید دو مطلب را فراموش نکنید.
یکی این که صدای شما از تن پایین شروع و بدون شکستگی هم راه با گفتن حرف انتخابی از حلق به اوج برسد.
دوم اینکه در ابتدای گفتن حرف انتخابی ، آن را به صورت واضح و درشت تر و با فاصله زمانی کمتر یعنی به صورت تند و سریع پشت سر هم تکرار کنید.
صورت دوم :
در این جا مانند صورت اول عمل کنید : با این تفاوت که در این صورت ، ابتدای تمرین را به اوج صدا قرار دهید و به طرف تن پایین صدا به ادا نمودن یکی از حروف سیلاب بیایید.
مثال برای تمرین :
اللهم ... انی ... او ... خدا ... الهی ...
تحریر های کوتاه که به صورت سطحی و گذرا در بین اشعار و یا متنها و یا دعاها اجرا می شود . مثل : یا سابغ النعم
تحریر های بلند که به صورت طولانی بر روی حروفی اجرا می شود
مثل : الهی و ربی و سیدی
توضیح : تحریر های بی جا که در شعر و یا متن و دعا و ... به صورت طولانی زده می شود نه تنها باعث زیبایی در خواندن نمی شود بلکه خلل و اشکال در خواندن و خستگی در مستمع ایجاد می نماید.
در مراحل قبلی روانخوانی ، تقسیم ، و مد را مورد توجه قرار دادیم و اکنون می خواهیم یه شعر آهنگ بدهیم. در مورد این که ما با چه سبک و روش و آهنگی بخوانیم باید بگوییم هر فردی از استعدادهای خدادادی خاصی برخوردار است و باید با تلاش و کوشش استعداد نهفته خود را شکوفا سازد اگر از ابتدای خواندن به تقلیدی خوانی عادت و گرایش پیدا نمائیم استعداد درونی به مرور نهفته و از بین خواهد رفت لذا در مرحله اول عزیزان باید آن چه در وجود خودشان است با توجه به بحث صداسازی که قبلا بیان شد صدای خود را آماده و در مراحل بعدی از نوارهایی که دارای سبک ها و ردیف ها خواندن است طبق اصول و ضوابط زیر نظر استاد صدای خود را تقویت کند.
اکنون شعر زیر را با آهنگ دلخواه بخوانید
بسم الله الرحمن الرحیم
یا رحمان و یا رحیم
سر خیل رسل ، شافع روز عرصات
فرمود به امت ، از کرم ، راه نجات
فرمود خدا ، جمله گناهش بخشید
هر کس که فرستد ، به محمد صوات
تمرین :
مد ها و نفس گرفتن و آهنگ دادن به صدا را در شعر بالا اجرا کنید.
یعنی کشیدن صدا که در قرآن هم در بسیاری از حروف مشاهده می نمائیم که از 4 تا 6 حرف کشیده می شود که در جاهای خاص به کار برده می شود.
باید دقت داشته باشیم که کشیدن صدا در حد خودش باشد و جاهایی که باعث از بین بردن معنای شعر می شویم زیاد حروف را نکشیم در مثال یا رحمان و یا رحیم.
دم گرفتن نفس از طریق خیشوم ( بینی ) و بازدم بیرون دادن هوای درون از طریق دهان می باشد. که قبل از خواندن نفس گرفته و در حین خواندن نفس به طور طبیعی خارج شود .
به طور مثال نفس میگیریم بعد بسم الله الرحمن الرحیم را در حین خروج هوای درون خوانده می شود برای تقسیم نفس باید شعر و یا دعا و .. را به صورت قسمت بندی بخوانیم که این کار دارای دو امتیاز می باشد :
1 . مداح پیوسته نمی خواند و همین کار باعث می شود بهتر و بیشتر قدرت خواندن داشته باشد.
2 . مستمع از کلام مداح بهتر بهره مند می شود.
مثال : اللهم انی اسئلک برحمتک وسعت کل شی را می توانیم این گونه بخوانیم : اللهم انی ، اسئلک ، برحمتک التی ، وسعت کل شی و یا 2 نفس و حتی می توانیم با یک نفس بخوانیم.
در شعر :
بیا که بی تو دل من بهانه می گیرد
به این نشانه که ز کویت نشانه می گیرد
می توانیم این گونه بخوانیم :
بیا که بی تو دل من – نفس – بهانه می گیرد
به این نشان – نفس – که ز کویت – نفس – نشانه می گیرد
توضیح : ما به شرطی می توانیم در دعا و یا شعر و یا مصیبت نفس گیری کنیم که در معنای آنها خلل و اشکالی وارد نشود.
مثال : نمی توانیم این گونه بخوانیم
غلط : بیا که بی تو دل – نفس – من بهانه می گیرد
صحیح : بیا که بی تو دل من – نفس – بهانه می گیرد
اولین مرحله در خواندن این است که مداح متن ، مدح ، دعا و ... و هر چه که می خواهد بخواند باید از قبل به طور ساده و بدون آهنگ روانخوانی کند تا در قسمت روانخوانی مسلط باشد.
مثلا :
بیا که بی تو دل من بهانه می گیرد
به این نشان که از کویت نشانه می گیرد
باید این شعر را به طور کامل صحیح و بدون غلط و بدون هیچ آهنگی بخوانیم.
برای اینکه حنجره آسیب نبیند باید از خوردن بعضی از خوراکی ها مانند انواع ترشی ها ، سرخ کردنی ، چای پررنگ ، آب سرد ، بستنی و این قبیل موارد غذایی خودداری نمود . چون خوردن اینها به مرور زمان باعث تحلیل رفتن قوای حنجره و ضعیف شدن صدا می گردد و شاید به جرات بتوان گفت که اثر این خوردنی ها در حنجره خواننده مخرب تر از حنجره فرد معمولی است که خواننده نمی باشد. چون حنجره کار کرده در مقابل بعضی چیز ها آسیب پذیر تر از حنجره کار نکرده است .
همچنین خوردن تخمه ، آجیل و حتی استعمال عطریات باعث گرفتن صدا می گردد و مجددا لازم است این نکته را خاطر نشان کنیم که پرهیز از خوراکی ها هم مانند تجویز بعضی دیگر خوردنی ها به تفاوت افراد ، مختلف می شود و در همه علی السویه نمی باشد و نیز سینه زدن و گریه شدید کردن نیز باعث گرفتگی حنجره می شود. همچنین تنفس در فضایی که گرد و خاک دارد و یا محلی که در آن غذا می پزند و چیزی سرخ می کنند ونیز همان نتیجه را خواهد داد .
البته همان طوری که قبلا نیز اشاره شد ، باید توجه داشت که این گونه پرهیز ها و تجویز ها ، فردی است و شخص باید با گذشت زمان و تجربه در خوانندگی ، پی به اثر مثبت یا منفی آنها روی خود ببرد و یک برنامه پرهیز غذایی برای خود داشته باشد . چون ممکن است هیچ یک از خوراکی هایی فوق ، اثری در وی نداشته باشد.
تذکر کلی :
به طور کلی می توان گفت که هر گونه خوراکی که در شخص تولید گلودرد می کند و هنگام ابتلا به سرماخوردگی یا گلودرد باعث تشدید آن می شود ، در موقع سلامتی باعث ضعیف شدن حنجره و صدا می شود و بر عکس هر گونه خوراکی که در موقع گلودرد و عفونت سینه موجب بهبود شخص می شود و در موقع سلامتی موجب قوی شدن صدا و بالا رفتن کارایی حنجره می گردد.
همان طوری که بین همگان مشهور است ، بعضی از خوردنی ها هستند که باید از آنها پرهیز شود و برخی باید استفاده گردد تا صدای شخص را تقویت نماید . حنجره را به لولای در تشبیه کردیم ، همان گونه که درب احتیاج به باز و بسته شدن دارد تا سفت نشود ، احتیاج به روغن کاری هم دارد. به همان شکل که باید از حنجره کار کشید تا انعطافش از بین نرود ، باید با خوردن بعضی خوراکی ها به تحرک بیشتر آن کمک نمود . ناگفته نماند که معرفی این خوراکی ها جنبه تجربی دارد و در افراد گوناگون ، مختلف است .
امکان دارد که در بعضی جواب ندهد ولی آنچه در عرف مداحان و قاریان و ... برای تقویت حنجره معمول است ، خوردن غذاهای کم چربی ، نوشیدن شیر گرم قبل و بعد از خواندن و نوشیدن آب ولرم در حین برنامه است . همچنین در مواقع گرفتگی و خستگی صدا ، خوردن ژله نشاسته ، زرده تخم مرغ ، تخم مرغ عسلی ، آب شلغم ، و یا غرغره کردن آب نمک به اضافه چند قطره آب لیمو و یا خوردن انجیر خشک که در شیر جوشیده ریخته شده باشد ، تاثیر بسزایی خواهد داشت.
همچنین خوردن تخمه هایی که دارای لعاب می باشند مانند بارهنگ ، به دانه ، تخم شربتی ، و ... قبل از اجرای برنامه بسیار مفید است .
چند دستورالعمل کلی برای محافظت از حنجره
تمریناتی که تا اینجا گفته شد ، باعث تغییرات محسوسی در تقویت و بهبود صدا می شود ، با این شرط که با حوصله انجام داده شود و از عجله کردن در آن خودداری گردد و تصور نشود که خواندن بستگی به این تمرینات خسته کننده ندارد . مطمئن باشید که اگر این دستورالعمل ها بدون شتاب زدگی انجام شوند ، باعث ضایعات جبران ناپذیری خواهد شد. به عنوان مثال در تمریناتی که در قسمت قوی شدن حنجره ذکر شد ، اگر شخصی بدون گرم کردن حنجره ، زیر آواز بزند و شش دانگ صدا را بیرون دهد ، امکان پاره شدن تارهای صوتی و یا ایجاد رگه های غیرقابل بهبود در صدا وجود دارد . پس توصیه اول ، عجله نکردن و دقت به خرج دادن در تمارین می باشد.
بعد از تمرینات قوی سازی صدا ، نوبت به پرحجم کردن و پرطنین کردن آن می رسد. یعنی وقتی یک خواننده در یک اتاق معمولی می خواند ، صدای او بر فضای اتاق احاطه کامل داشته باشد و از هر سمت و سویی به طور مستقیم و یک نواخت شنیده شود. این خصوصیات یک صدای پر طنین می باشد که در اصطلاح ، این صدا را زنگدار گویند که گرفتگی ندارد. البته هر نوع گرفتگی در صدا ، مذموم نیست بلکه بعضی وقت ها به محزون بودن آن می افزاید اما صدایی با این کیفیت ، قابلیت کمتری برای مانور دادن و تحریر زدن دارد. برای زنگدار شدن صدا به تمرینات زیر توجه نمایید.
برگرفته از کتاب اصول مداحی
مقدمه:
بوکسیت عمده ترین منبع تولید آلومینیوم محسوب می شود که حاوی اکسیدها و هیدرواکسیدهای آلومینیوم و آهن و مقداری سیلیس است. بوکسیت از نام مکانی بنام بوکس در فرانسه گرفته شده زیرا برای اولین بار در این مکان یافت شده است.
از نظر زمین شناسی بوکسیت ماده رسوبی غنی از آلومینیوم است که در نتیجه هوازدگی سنگ های مختلف در آب و هوای حاره یا نیمه حاره با توجه به مورفولوژی و زهکشی مناسب تشکیل شده است. مجموع هیدروکسیدها و اکسیدهای آلومینیوم، آهن و تیتانیم موجود در آن بیش از 50 درصد بوده که در این میان هیدرواکسیدهای آلومینیوم بیشترین مقدار را تشکیل می دهند. آلومینیوم یکی از فلزات سبک است که امروزه مصرف فراوانی دارد. آلومینیوم پس از اکسیژن و سیلیس، فراوان ترین عنصر در پوسته زمین است و حدود 8/8 درصد پوسته زمین را تشکیل می دهد. تقریباً تمام سنگ ها، به ویژه سنگ های آذرین شامل آلومینیوم هستند، ولی بیش از 98 درصد آلومینیوم جهان از بوکسیت و بقیه از نفلین سینیت و آلونیت به دست می آید.
تاریخچه:
پی جویی بوکسیت در جاجرم مربوط به زمین شناسان شرکت زغال سنگ البرز شرقی است. آنها در سال 1347 ضمن پی جویی زغال سنگ، وجود بوکسیت را گزارش کردند. کارشناسان سازمان زمین شناسی نیز با مطالعه عکس های هوایی منطقه جاجرم وجود زون بوکسیتی را پس از بازدید از منطقه تأیید کردند.
در سال 1349 گزارشی از منطقه بوکسیت دار جاجرم تهیه شد که در آن وجود دو افق معدنی (A قدیمی و B جدیدتر) را تأیید کرد. مطالعات اکتشافی زون بوکسیتی جاجرم به طول 12 کیلومتر به همراه تهیه نقشه 1:250.000 منطقه، توسط سازمان زمین شناسی انجام شد. طرح تولید آلومینا از بوکسیت جاجرم نیز در سال 1362 پس از انجام مطالعات اولیه، توسط سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO) آغاز شد.
با شکل گیری طرح تجهیز معدن و احداث کارخانه آلومینا و با برگزاری مناقصه در سال 1369، شرکت تکنواکسپورت از جمهوری چک (که بر مبنای دانش فنی ژیار و با همکاری شرکت مهندسی خپوس در مناقصه شرکت کرده بود) برنده و قرارداد احداث کارخانه در تابستان سال 1370 با شرکت مزبور منعقد شد.
عملیات استخراج نیز در سال 1370 با استخراج آزمایشی از معدن شش گلبینی شروع شد.
به دنبال عدم موفقیت پیمانکار اولیه در راه اندازی کارخانه، اصلاحات واحد انحلال و سایر واحدهای فرآیندی با همکاری شرکت NFC از کشور چین انجام شد و طرح در سال 1381 به مرحله بهره برداری با بوکسیت وارداتی و در سال 1382 به مرحله بهره برداری با بوکسیت جاجرم رسید.
موقعیت:
شهرستان جاجرم در شمال غربی استان خراسان و در فاصله تقریبی 175 کیلومتری جنوب غربی شهرستان بجنورد، 160 کیلومتری شمال غربی شهرستان سبزوار و 194 کیلومتری شمال شرقی شاهرود، در حاشیه شمالی کویر قرار دارد.
این منطقه با ارتفاعی در حدود 900 تا 1000 متر از سطح دریا، دارای آب و هوای کویری با زمستان سرد و تابستان گرم و خشک بوده و حداقل دمای هوا 5/6 درجه سانتیگراد و حداکثر آن 5/36 درجه سانتیگراد است. میزان بارندگی سالانه منطقه 7/179 میلی متر و عمدتاً به صورت برف و باران است. میزان رطوبت نسبی منطقه حداکثر 84 درصد و حداقل 4 درصد است.
ارتباط جاجرم با شهرستان شاهرود و سبزوار و بجنورد توسط راه آسفالته برقرار است. راه آهن سراسری تهران- مشهد از 36 کیلومتری جنوب جاجرم عبور می کند و کارخانه تولید آلومینا به وسیله یک خط آهن فرعی به این راه آهن متصل می شود.
|
مشخصات معدن بوکسیت: |
|
|
- نوع بوکسیت |
کارستی (نوع کانی دیاسپور) |
|
- روش استخراج |
روباز و زیرزمینی |
|
- طول معدن |
حدود 12 کیلومتر |
|
- شیب ماده معدنی |
60-35 درجه |
|
- میزان ذخیره بوکسیت سخت |
22 میلیون تن |
|
- میزان استخراج سالانه |
600000 تن |
|
- پیش بینی دوره عمر مفید معدن |
بیش از 20 سال |
|
معدن آهک: |
|
|
- محل معدن |
9 کیلومتری شمال کارخانه |
|
- روش استخراج |
روباز |
|
- میزان ذخیره سنگ آهک |
20 میلیون تن |
|
- میزان استخراج سالانه |
500 هزار تن |
معدن بوکسیت:
عملیات اکتشاف در سه مرحله: پی جویی، اکتشاف سطحی و اکتشاف عمقی صورت گرفته است.
با انجام مطالعات زمین شناسی اولیه در منطقه، مشخص شد که لایه بوکسیت توسط گسل های اصلی به صورت بلوک های مجزا تفکیک شده است.
تقسیم بندی بر اساس جدایش گسلی به شرح ذیل است:
کانسارهای 1 تا 8 گلبینی
کانسارهای 1 تا 4 زو
کانسارهای تاگویی
کانسارهای سنگ تراش
زمین شناسی واحد بوکسیت:
این واحد که کانسار بوکسیت جاجرم را تشکیل داده، در روی سنگ های دولومیتی سازند الیکا و زیر شیل ها و ماسه سنگ های سازند شمشک قرار گرفته است. واحد بوکسیت کانسار جاجرم ساختار لایه ایی غالب داشته که در آن عدسی های بوکسیت نیز تشکیل شده اند. امتداد تقریبی آن شرقی- غربی و بیش از 12 کیلومتر گسترش دارد که در شرق با یک زون برشی محدود شده است. به طرف غرب و جنوب غرب، بوکسیت توسط نهشته های آبرفتی پوشیده می شود.
افق بوکسیتی A:
این زون معدنی بیشتر شامل بوکسیت شیلی است. ضخامت این افق بین 5/0 تا 10 متر است.
افق بوکسیتی B:
این زون معدنی با ضخامت بین 10 تا 70 متر از نظر کمی و کیفی وضعیت مناسب تری نسبت به افق A دارد و به صورت لایه ای شکل است.
لایه بوکسیت در این زون دارای ضخامت و کیفیت یکسانی نیست و بین کمتر از یک متر تا حدود 40 متر و بیشتر تغییر می کند. در حفاری های اکتشافی و در مناطق استخراج شده، لایه های تشکیل دهنده این واحد به صورت زیر از بالا به پایین مشخص شده است:
• کائولن و بوکسیت کائولنی به رنگ صورتی، کرم، خاکستری متمایل به زرد محتوی پیزولیت های غنی از آهن تا قطر 10 میلی متر.
• پیزولیت های خیلی سخت بیشتر از جنس دیاسپور هستند و در بالاترین قسمت واحد بوکسیت قرار دارند.
• بوکسیت سخت شامل بوکسیت دیاسپوری (که در سطح کانی شاموزیت آن افزایش می یابد) و به رنگ های سبز تیره، خاکستری و قرمز تیره تا قهوه ای تیره.
• بوکسیت نرم یا شیلی که این لایه به علت پایین بودن درصد Al2O3 در رده لاتریت ها بوده و اصطلاحاً بنام بوکسیت شیلی نام گذاری شده است. بوکسیت نرم با لایه بندی بسیار نازک و به رنگ قرمز روشن است. این بوکسیت دارای ارزش معدنی برای تولید آلومینا نیست و Al2O3 آن بین 20 تا 40 درصد و SiO2 آن بین 15 تا 35 و حتی بیش از 35 درصد تغییر می کند. بوکسیت نرم یا شیلی را به واسطه رنگ، لایه بندی و مقاومت کم، به خوبی می توان از بوکسیت سخت تشخیص داد.
• کائولن و بوکسیت کائولنی که مشابه لایه کائولنی در بالای بوکسیت سخت بوده ولی گسترش کمتری دارد.
گسترش بوکسیت عموماً به صورت لایه ای است، با این حال سطح زیرین واحد بوکسیتی B صاف و یکنواخت نیست و به دلیل تشکیل بوکسیت در دولین های کوچک و بزرگ، فرورفتگی های کارستی و sink-hole های عمیق موجود در دولومیت های سازند الیکا، در بخش هایی از لایه، حالت عدسی مانند دارد. یکی از این عدسی های بوکسیتی با دیواره ای تقریباً قائم، حدود 75 متر ضخامت داشته و حجم عظیمی از مواد معدنی را در خود جای داده است.
کیفیت ماده معدنی ارتباط مستقیمی با ضخامت آن دارد و معمولاً بهترین کیفیت بوکسیت را می توان در این فروافتادگی ها یافت (Al2O3>50%, SiO2<9%). برخی از این فروافتادگی ها در ارتباط با فعالیت های تکتونیکی و گسل ها هستند.
ذخیره معادن بوکسیت جاجرم:
مجموعه معادن بوکسیت جاجرم دارای دوازده معدن اصلی است که چهار معدن آن با نامهای زو یک تا چهار و شش معدن آن با نام های گلبینی یک تا هشت شناخته می شوند. ذخایر محاسبه شده موجود برای هر معدن با توجه به عیار طبیعی بوکسیت و عیار حد برای استخراج روباز در جدول زیر نشان داده شده است. لازم به ذکر است که در این معادن، عیار حد با توجه به خوراک کارخانه تولید آلومینا تعیین شده است. با توجه به تغییرات بسیار زیاد و گاهی شدید عیار بوکسیت در فواصل کوتاه، امکان محاسبه دقیق سود حاصل از استخراج آن وجود ندارد. به همین دلیل برای محاسبه هزینه ها و سود حاصل از استخراج بوکسیت، یک عیار میانگین برای هر تن بوکسیت تعریف شده است که در تمامی معادن بوکسیت جاجرم تقریباً ثابت است و برای طراحی معدن از آن استفاده می شود. لازم به ذکر است ذخایر مناطق تاگویی و سنگ تراش جزو ذخایر در حال اکتشاف هستند.
روش استخراج:
استخراج در معادن بوکسیت جاجرم به روش روباز (کواری) و زیرزمینی انجام می شود.
در معادن روباز برداشت باطله روباره شمشک با پله های 10 متری انجام می شود. عملیات استخراج با احداث جاده های دسترسی و آماده سازی و ایجاد فضای مناسب آغاز می شود. حفر رمپ پایین رو بلافاصله پس از استخراج بوکسیت و تسطیح پایین ترین تراز موجود شروع و فضای لازم برای عملیات بهره برداری در ترازهای پایین تر ایجاد می شود. استخراج باطله با توجه به حضور ماسه سنگ و یا سیلستون با چال زنی و انفجار انجام می شود ولی بوکسیت ها معمولاً نیاز به آتشباری ندارد.
عمق رمپ پایین رو باید در حدی باشد که ارتفاع مناسب پله را برای استقرار دستگاه حفاری واگن در ریل یا چال زنی دستی با پایه هیدرولیک فراهم کند. این ارتفاع با توجه به ضخامت بوکسیت، مقدار واحدهای میان لایه ای تجهیزات حفاری و کیفیت متغیر است. ارتفاع پله استخراجی بوکسیت به طور متوسط حدود 5/3-2 متر است. پس از استخراج و جدا کردن کائولن بالایی، استخراج بوکسیت با عیار بالا به همان روش انجام می شود.
برنامه ریزی تولید و عملیات استخراج می بایست به نحوی صورت می پذیرد که همواره برای حداقل دو ماه خوراک کارخانه، جبهه کار آماده سازی شده وجود داشته باشد.
استخراج در معادن زیرزمینی به روش های کند و آکنده و تخریبی انجام می شود و در حالتهایی که ضخامت لایه زیاد باشد روش استخراج برشی با ترکیبی از هر دو روش به کار برده می شود. برای استخراج زیرزمینی تا کنون 5 تونل حفر شده است.
منبع: مجله سراسری سازمان نظام مهندسی معدن
|
شب اول ماه محرم : حضرت مسلم بن عقیل (ع)
امشب شب اول ماه محرم و شب غریب نوازی ، شب مسلم بن عقیل است ! امشب از حضرت مسلم ، نایب مولا باید مدد بگیریم تا بتوانیم شبهای محرم برای غربت حسین و اهل بیتش اشک بریزیم وقتی خبر شهادت مسلم بن عقیل را برای امام حسین (ع) آوردند ، اشک غریبی از چشمان آنحضرت سرازیر شد و به سوی خیمه ی خود آمد ، حمیده دختر یتیم مسلم بن عقیل را نوازش و محبت می کرد ، دست بر سر و پیشانیش می کشید و دلداریش می داد ، می گفت : دخترم اگر پدرت مسلم نباشد من پدر تو و خواهرم مادر تو و دخترانم خواهران تو و پسرانم برادران تواند ، ناگهان دختر یتیم مسلم گریه کرد ، اما دلها بسوزد زمانی که امام حسین (ع) عازم به مید ان شد ه بود ، دختر نازدانه اش حضرت سکینه جلوی بابا را گرفت و گفت : بابا جان همان دست نوازش و یتیمی که بر سر دختر مسلم کشیدی ، بر سر من هم بکش که من هم دارد یتیم می شوم ، همه صدا بزنید یا حسین ...
شب دوم ماه محرم : ورود کاروان حسین (ع) به کربلا
شب دوم محرم شب ورود ابی عبدالله (ع) به کربلاست وقتی که به کربلا رسیدند مرکب امام حسین (ع) ایستاد و قدم از قدم بر نداشت . آقا فرمود : اسب دیگری بیاورید ، اما اسب دیگر هم از جایش حرکت نکرد ، ناگهان فرمود : به من بگوئید نام این سر زمین چیست ؟ گفتند غاضریه ، فرمود : آیا نام دیگری دارد ؟ گفتند : نینوا ، فرمود: نام دیگر نینوا چیست : گفتند : کربلا ، تا نام کربلا را شنید آهی کشید و فرمود : اینجا زمین غم و اندوه و بلاست ، همین جا فرود آئید که وعده ما با خدامون ، در اینجا خون ما ریخته می شود ، حریم ما هتک حرمت می شود مردان ما کشته و کودکان ما ذبح می شوند . ام کلثوم خواهرش آمد و گفت : برادر جان این بیابان خیلی خوفناک است ، ابی عبدالله (ع) فرمودند : خواهرجان هنگام رفتن به جبهه صفین در همین جا فرود آمدیم ، بابام علی سرش را روی دامن برادرم حسن گذاشت ، ساعتی خوابید ناگهان بیدار شد و گریه کرد ، برادرم حسین پرسید : بابا جان چرا گریه می کنی ؟ پدرم فرمود : در خواب دیدم این بیابان دریایی از خون شده ، حسینم در آن غرق شده و هر چی صدا می زنه کسی به فریادش نمی رسه ، همه بگید یا حسین ...
شب سوم ماه محرم : حضرت رقیه (س)
شب سوم محرم رسم است به دامن سه ساله حسین (ع) ، حضرت رقیه (س) می شوند ، دستهای کوچکی داره اما گرههای بزرگی را باز می کنه ، این دختر آنقدر تو خرابه شام گریه کرد و بهانه دیدن بابا گرفت که با ناله اش گریه اهل بیت (ع) هم بلند شد ، یک وقت به دستور یزید سر امام حسین (ع) را داخل تشتی گذاشتند و برای طفل سه ساله حسین بردند ، رقیه صدا زد عمه جان زینب ، من که از شما غذا نخواسته بودم فقط بابا را خواستم ، یک وقت عمه اش گفت : رقیه جان ، بابایت در همین جاست ، رقیه پارچه را از روی طبق برداشت ، عمه اش گفت : این سر پدرت حسین (ع) است ، سر را برداشت به سینه اش چسباند ، صدا زد بابا جان : چه کسی رگهای گردنت را بریده ، چه کسی مرا در کودکی یتیم کرده ، دختر بی بابا به کی پناه ببره تا بزرگ بشه ، کاش چشم نداشتم و این صحنه را نمی دیدم ، قربان لبهای خونی ات شوم ، باباجان ، از بس که دخترت را با تازیانه می زدند ببین تنم کبود شده و از سیلی آن نامرد صورتم نیلی شده ، بمیرم این دختر آنقدر کنار سر بابش گریه کرد تا از دنیا رفت . امشب همه بیائیم مثل خانم رقیه فدای حسین بشیم و بلند صدا بزنیم یا حسین ...
شب چهارم ماه محرم : حربن یزید ریاحی (ع)
امشب شب استغفار و شب آمر زش است . خوشا به حال کسی که حربن یزید ریاحی است . آخه حر وقتی فهمید لشکریان عمر سعد قصد کشتن حسین فاطمه را دارند خودش را کنار کشید ، با پشیمانی تمام به سوی خیمه گاه حسین رفت . شخصی به نام مهاجر صدا زد حر ، آیا می خواهی به حسین حمله کنی ؟ حر جوابش را نداد ، مهاجر می گوید : دیدم تن حر مثل بید داره میلرزه ، گفتم اگر از من سئوال کنند شجاع ترین مرد کوفه کیه ، ترا معرفی می کنم ، حالا بگو چرا تنت داره می لرزه ؟ حر گفت : به خدا قسم خودم را بین بهشت و دوزخ می بینم و اگر جسمم پاره پاره هم بشه به غیر بهشت نمی خواهم ، لذا امد خدمت امام حسین (ع) عرض کرد : فدات بشم اقا جان ، من اون کسی ام که تو را از بازگشت منع کردم و جلو راهت را گرفتم ، فکر نمی کردم این نامردها تو را در تنگنا قرار بدهند و قصد کشتنت را داشته باشند ، به خدا پشیمانم ، آیا خدا توبه منو می پذیره . حسین (ع) فرمود : خدا توبه ات را پذیرفته ، امشب با هم بگوئیم خدا جون با تمام روسیاهی اومدیم در خونه حسین ، امشب به حق اربابمون ابی عبدالله از گناهان ما هم بگذر و ما را به حسین فاطمه ببخش . لذا امام حسین (ع) صدا زد حر ، همانطور که مادرت نامت را حر گداشته تو آزاده هستی ، حر اذن میدان خواست و در دل میدان خیلی ها را به درک واصل کرد ، اما یک وقت صدا زد امیرم حسین به فریاد حر برس ، امام آمد و سر حرا را به زانو گرفت و گریه کرد . اما بمیرم وقتی که تو گودال قتلگاه حسین دست و پا می زنه ، چه کسی سر حسین را به دامن می گیره ، همه بگوئید یا حسین ...
شب پنجم ماه محرم : حضرت عبدالله بن الحسن (ع)
شب پنجم ماه محرم رسمه از یتیم امام مجتبی (ع) عبدالله یازده ساله می خونن این کودک را امام حسین (ع) به بانوان حرم سپرده بودتا در خیمه از او نگهداری کنند وقتی امام حسین (ع) تنها به میدان رفت عبدالله صدای غریب عمویش حسین را از قتلگاه شنید ، از خیمه به سوی میدان دوید امام حسین (ع) صدا زد خواهرم عبدالله را نگهدار ، اما خودش را به عمویش رساند در آغوش عمویش با عمو سخن می گفت ، ناگهان نانجیبی شمشیر بلند کرد تا بر امام حسین (ع) بزند ، عبدالله دستش را بالا برد تا از ضرب شمشیر جلو گیری کند . دستش بریده و به پوست آویزان شد ، یک وقت صدا زد : ( یا عماه یا ابتا ) یعنی ای عمو جان وای پدر جان ، ببین دستم را بریدند ، امام حسین (ع) او را در آغوش گرفت ، یک وقت حرمله ملعون گلوی عبدالله را هدف تیر قرار داد و آن آقا زاده در آغوش عمومیش پرپر زد و به شهادت رسید . همه بگوئید یا حسین ...
شب ششم ماه محرم : حضرت قاسم بن الحسن (ع)
شب ششم محرم یاد همه شهدا که شربت شهادت را نوشیدند ، به خیر باشد . لذا کسانیکه با خدا معامله می کنند شوق شهادت دارند . شب عاشورا وقتی امام حسین (ع) به اصحابش فرمود : شما فردا کشته می شوید ، قاسم ابن الحسن نزد عمویش آمد و عرض کرد : عمو جان آیِا فردا من هم کشته می شوم ؟ امام حسین (ع) فرمود : پسرم مرگ را چگونه می بینی ؟ (( کیف الموت عندگ )) قاسم جواب داد : (( احلی من العسل )) یعنی عمو برام از عسل هم شیرین تر است . روز عاشورا قاسم هر وقت اجازه میدان می گرفت ، اما عمویش نمی گذاشت ، آخه خیلی برادر زاده اش قاسم را دوست داشت تا که قاسم دستخطی از بابایش امام حسن مجتبی (ع) به عمویش امام حسین (ع) نشان داد که در آن نوشته بود : قاسم جان در کربلا برادر غریبم حسین را یاری کن ، یک وقت اشک غریبی از صورت مولا جاری شد ، به برادر زاه اش اذن میدان داد ، چندی نگذشته بود که ناگهان صدایش بلند شد :
افتادم از پشت فرس عمو به فریادم برس
شب هفتم ماه محرم : حضرت علی اصغر (ع)
امشب شب هفتم محرم ، شب عطش ، شب تشنگی یاران حسین (ع) شبی است که آب را به روی حسین و بچه هایش می بندند ، رسمه که امشب از باب الحوائج طفل شش ماهه علی اصغر (ع) می خوانند ، امشب هر کسی طفل شیر خواره داشت در مجلس حسن آورد تا بیمه علی اصغر کنه ، بگذارید امش از زبان امام حسین (ع) که به سکینه اش گفت این مطلب را برای شیعیانم بگوئید ، روضه بخونیم ، امام حسین (ع) فرمود : شیعیانم عزادارانم ، ای کاش در روز عاشورا همه شماها بودید و می دیدید که چگونه برای طفل شش ماهه تشنه لبم جرعه ای آب طلب کردم و گفتم : اگر به حسین رحم نمی کنید حداقل بر این کودک بی گناهم رحم کنید ، یک وقت حرمله نانجیب به دستور عمر سعد به جای آب گوارا علی اصغرم را با تیر سه شعبه سیراب کرد . ههنگامی که علی اصغر در آغوش امام حسین (ع) پرپر می زد روایت است که حصین بن تمیم تیری به سوی حسین انداخت که بر لبهای حسین اصابت کرد و خون از لبهایش جاری شد همه بکوئید : مظلوم حسین ....
دشمنان وقتی دیدند امام حسین (ع) دارد می آید همه حمله کردند که پیکر نازنین قاسم زیر سم ستوران قرار گرفت ، امام حسین (ع) وقتی رسید که یتیم مجتبی در حال جان دادن بود اما مثل مرغی که در حال جان کندن است پاهایش را به روی زمین می کشید همه صدا بزنید یا حسین (ع) ...
شب هشتم ماه محرم : حضرت علی اکبر (ع)
شب هشتم ماه محرم خیلی جاهها مرسومه از ولی نعمتمان آقا امام رضا (ع) می خوانند اما امشب بیائیم از خود امام رضا(ع) اجازه بگیریم با امام هشتم برای مصیبت میوه دل حسین ، قاری قرآن زینب ، جوان ام لیلا ، شبه پیغمبر آقا حضرت علی اکبر گریه کنیم . وقتی امام حسین (ع) پیکر ارباٌ اربای جوانش علی اکبر را دید با ناله و زاری صدا زد : << علی الدنیا بعدک العفا >> یعنی علی جان بعد از تو خاک بر سر دنیا بیاد ، هر کاری کرد دل حسین آرام نشد ، صورت بر صورت جوانش گذاشت الهی هیچ کس داغ جوان نبینه .
لشکر شمر همه ایستاده به تماشای شه شهزاده
همه گفتند حسین جان داده همه گفتند حسین جان داده
آنجا بود که امام حسین روی به خیمه کرد و صدا زد :
جوانان بنی هاشم بیائید علی را بر در خیمه رسانید
خدا داند حسین طاقت ندارد علی را بر در خیمه رسانید
همه صدا بزنید مظلوم حسین ....
شب نهم ماه محرم : حضرت ابالفضل العباس (ع)
امشب حاجتمندان مجلس ما کجا نشستند . اخر امشب شب تاسوعا ، شب باب الحوائج حضرت ابالفضل عباس (ع) است ، امشب متوسل بشیم به کسی که امید اهل حرم حسین سقای دشت کربلا ، علمدار و سپهدار اربابمون حسینه . از کدام ویژگی عباس بخوانیم ، از شجاعتش همین بس که وقتی وسایل غارت شده شهدای کربلا را به شام نزد یزید بردند در میان آنها پرچم بزرگی بود که همه جای این پرچم سوراخ و صدمه دیده ولی دستگیره آن سالم بود ، یزید پرسید : این پرچم را چه کسی حمل می کرده ؟ گفتند : عباس ابن علی (ع) ، گفت : به این پرچم نگا ه کنید که بر اثر ضربات و صدمات هیچ جای سالمی جزء دستگیره آن که پرچمدار با دست حمل می کرد ندارد . یعنی سالم ماندن دستگیره پرچم نشان می دهد گه پرچمدار چقدر تیر ها و ضرباتی که بر دستش وارد می شد را تحمل می کرد اما پرچم را رها نمی کرد ، بله ، اینه معنای وفاداری برادر نسبت به برادرش .
از وفای عباس هر چه بگوئیم کم است ، همین بس که تا صدای العطش کودکان حسین را شنید طاقت نیاورد مشک به دوش خود را به هر نحوی به شریعه فرات رساند نزدیک آب شد کمی از آب برداشت با این که لب تشنه بود اما آب ننوشید ، به خودش گفت : عباس ، وفایت کجا رفته ، تو آب بنوشی در صورتی که پسر فاطمه و اهل حرم تشنه باشند و مشک را پر از آب کرد . تمام امیدش این بود که این آب را به لب عطشان حسین برساند ، خدا امید هیچ کس را تاامید نکنه ، بمیرم برای آن زمانی که دستهای عباس را جدا کردند مشک را به دندان گرفت آنگاه تیر به مشکش زدند امید عباس ناامید شد . نانجیبی در این لحظه با عمود آهنین بر فرق عباس زد و تیر جفا به چشمش خورد ناگهان به روی زمین افتاد : << یا اخاه ادرک اخاک << یعنی ای برادر به فریاد برادرت برس ، امام حسین آمد سر او را به زانو گرفت دید عباسش گریه می کند . عباس گفت : حسین جان گریه ام برای خودم نیست گریه ام برای این است که سرم به روی دامن تو حسین است اما لحظه ای بعد سر تو به دامن کیست ؟ همه صدا بزنید : مظلوم حسین ...
شب دهم ماه محرم : شب عاشورای حسین حضرت حسین بن علی (ع)
امشب شب عاشورا است. شب جدایی دلبر از دلبر است ، اهل بیت و عصمت و طهارت (ع) وقتی شب عاشورا فرا می رسید گریه آنها بشتر می شد ، امشب بگوئیم امام زمان( اجرک الله ) فدای اشک چشمهایت شویم ، گجا خیمه عزا برا ی جد غریبت حسین به پا کردی ؟ امشب اگر با گوش دلت بشنوی صدای راز و نیاز و مناجات امام حسین (ع) و یاران باوفایش با خدای معبود و یگانه از سوی دشت کربلا به گوش می آید همین آوای پرسوز که از دلهای عاشقان خدا بر می خواست باعث شد که سی و دو نفر از سربازان دشمن تحت تاثیر قرار گرفتند و همان شب به سپاه امام حسین (ع) پیوستند اما شب عاشورا زینب (س) خیلی بی قراری می کرد و ناله می کرد حرف من این است که در شب عاشورا امام حسین (ع) بودند که زینب (س) را دلداری می دادند ولی بعدازظهر عاشورا چه کسی زینب را دلداری داد ؟ که هر وقت زینب و بچه های حسین (ع) گریه می کردند دشمن با سیلی و تازیانه آنها را نوازش می داد و آرام می کرد .
اما جانسوز ترین لحظه عاشورا زمانی بوده که هلال بن نافع ( از سربازان دشمن ) می گوید نگاه به قتلگاه کردم دیدم حسین به خود می پیچد و در حال جان دادن است که می فرمود : جگرم از تشنگی می سوزد ، جرعه آبی به من برسانید . در آن لحظه عمر سعد فریاد زد : به سوی حسین بروید و او را راحت کنید . من هم در پی جرعه آبی بودم تا به لب تشنه حسین آب برسانم اما دیدم شمر به سوی آنحضرت رفت و با کمال گستاخی روی سینه انحضرت نشست و محاسن شریفش را به دست گرفت و با شمشیر خود دوازده ضربه به حنجر خشگیده حسین زد . به من گفت : هلال کجا می روی ؟ گفتم به لب تشنه حسین آبی برسانم ، گفت : که سیرابش کردم ، دامن عربی اش را کنار زد ، ددیم سر از تن حسین جدا کرده ، اما دیدم به خودش می لرزد و رنگ از رخش پریده ، گفتم : نانجیب ، سر از حسین جدا کردی ، چرا تنت می لرزد ، حالت دگرگون شده است ؟ صدا زد : همین که سر حسین را خواستم جدا کنم صدای ناله نحیف زنی به گوشم رسید دیدم یک بانوی قد خمیده ای صدا میزنه غریب مادر حسین ...
شب یلدا، نخستین شب زمستان و طولانی‌ترین شب سال است که ایرانی‌ها طی رسوم کهن خود، دور هم جمع می‌شوند و ضمن دید‌و‌بازدید، خوراکی‌های خاصی مانند هندوانه، انار، آجیل و... را مصرف می‌کنند. در این شب، جوانان پای صحبت‌ها و قصه‌های بزرگ‌سالان می‌نشینند و از لابه‌لای داستان‌ها و قصه‌هایی که از زبان این گنج‌های زندگی می‌شنوند، عبرت‌ها و درس‌های بی‌شماری برای خود می‌اندوزند. از جمله رسوم بسیار زیبا و پسندیده ایرانی در این شب که در اسلام نیز بسیار به آن سفارش شده، عیادت از سال‌مندان و بیماران است. ملاقات با خویشاوندان و دوستان و رسیدگی به احوال نیازمندان، به ویژه نیازمندان خویشاوند، از جمله آداب پسندیده و نیکویی است که در پرتو دستورات جامع و کامل اسلام، مردمان شریف ایرانی در شب یلدا و دیگر شبهای طولانی و بلند زمستان به آن اهتمام می‌ورزند.
اسراف نکنیم
خداوند برای رفاه و آسایش بندگان خود، نعمت‌های بسیاری آفریده و به آنها امر فرموده از این نعمت‌ها استفاده کنند؛ ولی همواره بکوشند از اسراف کردن بپرهیزند. زیرا خداوند اسراف را دوست ندارد. امام علی علیه‌السلام اسراف کردن را موجب هلاکت دانسته و امام سجاد علیه‌السلام در دعا و مناجات‌های خود با خدا می‌فرماید: «و مرا از زیاده‌روی بازدار و روزی‌ام را از تلف شدن نگاه‌دار و دارایی‌ام را با برکت دادن به آن افزون کن و راه مصرف آن را در کارهای خیر به من بنمایان.» رسم زیبای دیدار یکدیگر در شب یلدا وقتی زیباتر می‌شود که با زیاده‌روی نکردن در مصرف خوراکی‌ها و تنقلات، بخشی از آنها را به مصرف یتیمان و افراد بی‌بضاعتی برسانیم که توانایی تهیه چنین اقلامی را در این شب ندارند.
زمستان، بهار مؤمنان
انسان‌هایی که عاشق عبادت هستند و از صمیم دل آن را دوست می‌دارند، تمام وجود خود را وقف عبادت می‌کنند و هر یک از اعمال و گفتار خود را با نیت تقرب به خداوند انجام می‌دهند. این‌گونه افراد جزء برترین‌های مردم شمرده می‌شوند و ترسی از سختی‌های دنیا ندارند. روزها و شبهای زمستان، بهترین فرصت برای راز و نیاز و مناجات با خداوند است. امام صادق علیه‌السلام این فرصت نیکو را این‌گونه معرفی می‌کند: «زمستان، بهار مؤمن است. شب‌هایش طولانی است که برای عبادت نیمه‌شب از آن کمک می‌گیرد و روزهایش کوتاه است که برای روزه گرفتن از آن مدد می‌جوید». برخاستن از خواب شیرین در دل شب و اندیشیدن در ملکوت آسمان‌ها و زمین، خدا و قدرت او و نیز روزه گرفتن در روزهای کوتاه زمستانی، بهترین و خالص‌ترین عبادت خدای تعالی است. رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «روزه زمستان، غنیمتی فرح‌بخش است»
دیدار با خویشاوندان
خداوند در آیات بی‌شماری به بندگان خود دستور می‌دهد خویشاوندان و نزدیکان خود را فراموش نکرده و همواره جویای احوال آنها باشند و آنها را از قطع رحم و رسیدگی نکردن به خویشان برحذر می‌دارد. امام باقر علیه‌السلام در اهمیت این موضوع می‌فرماید: «صله رحم اعمال را پاک می‌کند، دارایی‌ها را فزونی می‌بخشد، بلا را برطرف می‌گرداند، کار حساب‌رسی در قیامت را آسان می‌کند و مرگ را به تأخیر می‌اندازد» صله رحم و دیدار با اقوام به قدری اهمیت دارد که رسول خدا صلی الله علیه و آله حتی یک سال پیاده‌روی برای آن را جایز می‌شمارد. شبهای بلند زمستانی، فرصت بسیار خوبی است که می‌توان از آن بهره‌برداری صحیح کرده، به دیدار اقوام و نزدیکان شتافت و در اجرای این سنت پسندیده و نیک که ثواب بسیاری هم دارد، پیش‌قدم شد.
بیان قصه‌های قرآنی
خداوند در قرآن کریم بندگان خود را به قصه‌های قرآن توجه داده و هر یک از این سرگذشت‌ها را دارای حکمتی می‌داند که برای انسان‌ها هزاران پند و اندرز در خود نهفته دارد. امام علی علیه‌السلام نیز می‌فرماید: «بهترین داستان، رساترین اندرز و سودمندترین پند، کتاب خدای عزوجل است.» داستان‌ها و افسانه‌های زمینی، پس از چندبار تکرار، کم‌کم تازگی و جذابیت خود را از دست می‌دهد؛ ولی قرآن تنها کلامی است که هر اندازه هم تکرار شود، "کهنه‌شدنی" نیست. در شب یلدا و شبهای زمستانی که دور هم جمع می‌شویم و پای صحبت بزرگترها می‌نشینیم، نیکو و شایسته است به جای داستان‌ها و قصه‌هایی که گاه با خرافات همراه است، به قصه‌های قرآنی توجه کنیم که هیچ‌گاه کهنه نمی‌شود و خرافات در آن راه ندارد.
دقت در آفرینش شب و روز
شب، مایه آرامش و سکون است. با پایان روز و پس از به اتمام رسیدن ساعات تلاش و کوشش در راه کسب روزی، آدمیان در سکوت شب، آرامش خود را می‌یابند و استراحت می‌کنند. شبهای طولانی زمستان، فرصت خوبی است تا با دقت در نظام آفرینش وگردش شب و روز، به بزرگی خدای تعالی و کوچکی خود در این نظام هستی اعتراف کنیم. زیبایی‌های شب و درخشش ستارگان در پرده‌های سیاه شبهای فرو‌رفته در ظلمت و گسترش نور ماه در آسمان‌ها، همه نشان از قدرت بی‌پایان خداوند دارد. در این شب‌ها می‌توانیم به ستایش خدا بپردازیم. چنان‌که امام علی علیه‌السلام می‌فرمود: «خدای پاک! چه عظیم و پرشکوه است آنچه از آفرینش تو می‌بینیم، و چه خرد است هر بزرگی در برابر قدرت تو، و چه حقیر است آنچه ما می‌بینیم در برابر قدرت ناپیدای تو از دیدگان ما».
حساب‌رسی اعمال روزانه
محاسبه نفس و بررسی کارهای روزانه، ویژگی کسانی است که ایمان حقیقی در جان و دلشان راه یافته است. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «پیش از آنکه مورد حساب‌رسی قرار بگیرید، خود به حساب نفستان برسید و پیش از آنکه سنجیده شوید، خود، نفستان را در ترازوی سنجش بگذارید و برای آن روز حساب بزرگ آماده شوید.» کسانی که از فرصت‌های زندگی بهترین بهره‌ها را برده و نیک‌ترین ذخیره‌ها را می‌اندوزند، در راه اطاعت خدا و خویشتن‌داری از نافرمانی او شکیبایی می‌ورزند و روز قیامت بدون محاسبه اعمال به بهشت می‌روند؛ زیرا این افراد در این دنیای فانی، در لحظه‌لحظه زندگی دقت کرده‌اند تا دچار لغزش نشوند. طولانی بودن شبهای زمستانی و آرامشی که در آن برای آدمی ایجاد می‌شود، بهترین فرصت برای مراقبت و رسیدگی به اعمال روزانه است.
شب یلدا و دیوان حافظ
از گذشته‌های دور در خانواده‌های ایرانی در کنار قرآن کریم، دیوان حافظ نیز مورد توجه و عنایت خاصی بوده است. ایرانیان همان‌گونه که با قرآن استخاره کرده، برای شروع کارهای خود از این کتاب آسمانی طلب خیر می‌کنند، به دیوان حافظ نیز تفأل می‌زنند و از خواجه شیراز دعای خیر می‌خواهند. یکی از رسم‌های جالب و زیبای ایرانی‌ها در شب یلدا، تفأل زدن به دیوان حافظ و خواندن اشعار عرفانی اوست که برگرفته از آیات قرآن است. شایسته است در این شب طولانی، با تفأل زدن به حافظ و خواندن اشعار عرفانی او، از خرافات و تفأل زدن به شیوه‌های خرافی دیگر پرهیز کنیم. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «از ما نیست کسی که فال بد زند یا برایش فال بد زده شود». قرائت اشعار پسندیده و نیکو، به ویژه اشعاری که در مدح اهل بیت علیهم‌السلام سروده شده، از جمله کارهای خوب و نیکویی است که می‌توان در این شب انجام داد.
انار و گردو بخورید
خداوند مهربان در طبیعت بخشنده خود، در هر فصل نعمت‌ها و میوه‌هایی در دسترس ما گذاشته که سلامت ما را تأمین و قدرت دفاعی بدن را در مقابل بیماری‌ها افزون می‌سازد. در زمستان که به علت تغییر هوا و عوامل دیگر مانند باد و باران، سرماخوردگی و بیماری‌هایی نظیر آن زیاد می‌شود، وجود انار می‌تواند نه تنها شفا‌بخش بوده، بلکه در حفظ سلامت و جلوگیری از این‌گونه بیماری‌ها مؤثر باشد. شاید حکمت خوردن انار در نخستین شب زمستان همین مسأله باشد. گردو نیز از تنقلاتی است که در این شب مصرف می‌شود و فایده‌های بسیاری دارد. امام علی علیه‌السلام فرموده است: «خوردن گردو در زمستان و فصل سرما، کلیه‌ها را گرم و سردی را از بدن دفع می‌کند». رعایت این آداب و رسوم پسندیده و توجه به حکمت خوراکی‌هایی که در این شب مصرف می‌شود، می‌تواند راه‌گشای خوبی برای جوانان و نوجوانان باشد.
به یکدیگر هدیه بدهید
ایران کشوری گسترده با اقوام مختلف است که هر یک از آنها در پرتو رسم‌های ویژه منطقه خود، شب یلدا را به گونه‌ای خاص برگزار می‌کنند. از جمله رسم‌های ایرانی که در شب یلدا در میان اقوام مختلف برگزار می‌شود، رسم پسندیده هدیه دادن و هدیه گرفتن است. این سنت نیکو در اسلام بسیار مورد سفارش قرار گرفته و پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده است: «به یکدیگر هدیه بدهید تا دل‌هایتان به هم مهربان شود. به یکدیگر هدیه دهید؛ زیرا کینه‌ها را از بین می‌برد». پیامبر خدا صلی الله علیه و آله همواره به این امر نیکو اهتمام می‌ورزیدند و هر هدیه‌ای که به آن حضرت داده می‌شد، با روی باز می‌پذیرفتند؛ زیرا آن را نوعی احترام به شخص هدیه‌دهنده می‌دانستند. هدیه دادن به کوچک‌ترها در این شب، سبب می‌شود تا کودکان ونوجوانان به بزرگترها با دیده احترام نگریسته و محبت آنها را در دل خود نگاه دارند.
